hiç durmuyor, sermeden zırm zırm eder. Padişahların padişahı olan Sultan-ı Ezelin “Kur’an” denilen musika-i ilâhiyesi ile umum âleme doldurarak kubbe-i âsumanda zırmîn getirmekle sadef, mağara, kehf-misal olan ulema ve meşayih ve hutebanın dimağ ve kalb ve femlerine vurarak aksü’s-sada onların lisanlarından çıkıp, seyr u seyelan ederek, çeşit çeşit sadalarla dünyayı zırme-zırm ile ihtizaza getiren o sadanın tecessüm ve intıbaiyle umum kütüb-ü İslâmiyeyi bir tanbur ve kanunun birer teli ve şeridi hükmüne getiren ve her bir tel bir nev’iyle onu ilan eden o sada-yı semavî ve ruhanîyi kalbin kulağıyla işitmeyen veya dinlemeyen, acaba nasıl ona nisbet sivrisinek bir emirin demdemelerini veya piş-i reşk gibi hükümet adamlarının vızvızalarını işitecek midir?

   Elhasıl: İnkilâb-ı siyasî cihetiyle dininden havf eden adam, dinden hissesi beytü’l-ankebut gibi zaif düşmüş cehalettir, onu korkutur; takliddir, onu telaşa düşürttürür. Zira, itimad-ı nefsin fıkdanı ve aczin vücudu cihetiyle saadetini yalnız hükümetin cebinden zannettiğinden kalbini, aklını da hükümetin kesesinden tahayyül eder, korkar.

   S— Bazı adam dediğiniz gibi demiyor. Belki “Mehdi gelmek lâzımdır” der. Zira, dünya şeyhuhet itibariyle müşevveşedir. İslâmiyet, ağrazın teneffüsüyle mütezelziledir?

   C— Eğer Mehdi acele edip gelse; baş-göz üstüne hemen gelmeli. Zira güzel bir zemin müheyya ve mümehhed oldu. Zannettiğiniz gibi çirkin değildir. Güzel çiçekler baharda vücud-pezîr olur. Rahmet-i ilâhî şânındandır ki, şu milletin sefaleti nihayet-pezîr olsun. Bununla beraber kim dese: “Zaman bütün berbad oldu.” Eskisine temayül gösterse; bilmediği halde İslâmiyet’in muhalefetinden neşet eden eski seyyiatı, bazı ecnebilerin zannı gibi, İslâmiyet’e isnad etmektir.

   S— Efkârı teşviş eden ve meşrutiyeti takdir etmeyen kimlerdir?