Müdahene ve yalana alışıyor. Daima aşağıya iniyor. Zira sa’y-i insanînin buharı hükmünde olan şevk müntafi oluyor. Ağaları ve büyükleri omuzlarına biner, ta yalnız görünsün. Onların etlerinden yer, ta büyüsün. O milletin gonca-misal istidadatı üzerine, o reis, perde olup ziyayı göstermiyor. Belki yalnız, o neşv ü nema bulur, inkişaf eder, açılır. Eğer müşahhas istibdadı görmek arzu ediyorsanız işte size şu...

   S— Aman, bu kadar istibdadın fena bir zehiri var iken, acibdir ki biz bu kadar kalmışız.

   C— Acib değildir. İhtilaftan bazen istifade olunur. O pis istibdadın taaddüdü için birbirinin kuvvetini bir derece kırar, tadil ederdi. Yoksa işiniz fena idi.

   S— İkinci kısım nasıldır?

   C— Bir büyük adam hakka isnad ile aklı istimal edip, muhabbetle milletini kendisine rabt; zîr-destanının omuzları üstüne çıkmaz, altına girer, yükseltir, şevklerini uyandırır. Bir iyilik olursa manen millete tevzi eder. Herkese bir parça namus düşmekle şevki arttırır. Hak, yerini bulmak için milletini ziya-i marifete karşı tutar. Gonca-misal olan o milletin hissiyatına zülâl-i muhabbet ve aklı gönderir, neşv ü nema verirse  سَيِّدُ الْقَوْمِ خَادِمُهُمْ  hadis-i şerifte meşrutiyetli reise misal-i müşahhas olur. Meşrutiyeti gözle görmek istiyorsanız işte şu ayineye bakınız...

   S— Demek “büyük” o değil ki, kılıncı keskin olsun. Milleti kendine feda etsin. Belki odur ki, aklı keskin olsun. Kalbi millet için fedakâr olsun.

   C— Ha şimdi bir ışık buldunuz. Elbette bir doğru şeyhin müridleri yahud eski âdil beylerin mensuplarıyla müstebid bir ağa hizmetkârlarının cihet-i irtibatta farklarını bulursunuz. Maatteessüf, büyüklerdeki meziyet sebeb-i tevazu iken, vasıta-i tahakküm oluyor. Avamdaki zaif bir damar câlib-i şefkat iken, vesile-i esaret oluyor.

   S— Şu pis istibdat ne vakitten beri başlamış, geliyor?

   C— İnsanlar hayvanlıktan çıkıp geldiği vakit nasılsa bunu da beraber getirmiştir.