İşte ey Kürdler! Sizin bey ve ağa hatta şeyhleriniz dahi, eğer kuvvete istinad ile kılınçları keskin ise, bizzarure düşeceklerdir. Hem de müstahakdırlar. Eğer akla istinad ile, cebr yerine muhabbeti istimal ve hissiyatı, efkâra tabi ise o düşmeyecek, belki yükselecektir.
S— Neden şu inkılâb-ı hükümet her şeyde bir inkılâb getirdi?
C— اَلنَّاسُ عَلٰى سُلُوكِ مُلُوكِهِمْ sırrınca istibdat herkesin damarlarına sirayet etmiş idi. Çok nam ve suretlerde kendini gösteriyordu. Çok dam ve planlar istimal ediyor idi. Hatta benim gibi bir adam, ilmi vasıta edip tahakküm ediyor idi. Veyahud, sehavet-i milliyeyi sû-i istimâl eder idi. Veyahud, şu şeyh gibi, necabeti sebebiyle herkes onun hatırını tutarak, tutmakla mükellef bildiğinden tahakküm ve istibdat ediyordu.
S— Demek, öldürmemize, hükümetin istibdadına yardım eden başka istibdadlar da var imiş?
C— Evet. Cehaletimizin silahıyla asıl bizi mahveden, içimizdeki garib namlar ile hüküm süren parça parça istibdatlar idi ki, hayatımızı tesmim etmiş idi. Fakat yine kabahat, o küçük küçük istibdadların pederi olan istibdad-ı hükümete aiddir.
S— Beyler, ağalar, müteşeyyihler iki kısımdır. Farkları nedir?
C— İstibdat ile meşrutiyet kadar farkları vardır. Ben dahi meşrutiyet ve istibdadı müşahhas olarak size göstermek istediğimden, şu iki kısmı timsal olarak beyan ediyorum.
S— Nasıl?
C— Eğer büyük adam, istibdat ile kuvvete veya hileye veya kendisinde olmayan -tasannuan- kuvve-i maneviyeye istinaden halkı istibad (1) ederek havf ve cebrin tazyiki ile tutup insanı hayvanlığa indirmiş. Daima o milletin şevkini kırar. Neşelerini kaçırır. Eğer bir namus olursa yalnız o şahs-ı müstebidde görünür. Denir ki: “Falan adam şöyle yaptı.” Eğer bir seyyie olursa kabahat biçare etbaa taksim olunur. İşte şu mahiyetteki “büyük”, hakikaten büyük değildir, küçüktür. Milletini küçüklettiriyor. Zira milleti, her sa’yi suhre gibi işliyor, hatır için gibi yapıyor. İyilik etse de riya karıştırıyor.
