[İfade-i Meram]

ve Uzunca Bir Mazeret

   Yâ eyyühe’n-nazır! Hasenatı seyyiatına, sevabı hatasına tereccüh edenler mağfiret ve afve müstahaktılar. İşte "iki inkılâb" beni iki telif-i müşevveşe mecbur etti. "İki rıhlet" dahi iki kitabı ilham ettirdi. Şu eserlerden her birisi Kürd olduğu gibi, aynı halde Türk, aynı vakitte Arab’dır. Güya her bir eser, Arab abasını iktisa ve Türk pantolonu giymiş külahlı bir Kürd’dür. Böyle acibü’ş-şekil bir telif, telif kanununa muhalefetle muaheze olunmamak gerektir. Evet; benim hakkım sükût idi. Zira âcizim. Bilirim, âsârım rağbete şayan değildir. Fakat Sa’dî'nin;

غَرْضْ نَقْشِيتْ كِه اَزْمَاباَزْمَانَنْدْكِه هَسْتِيرَانَمِى يَابَمْ بَقَايِى

olan matem-âlûd ve hikmet-âmiz kelâmının verdiği himmet, hem de benim gibi iktidarsızların mahcubiyetlerini izale ile meydan-ı hamiyete çıkmağa cesaret vermek için numune-i imtisal olmağa olan arzu, hem de eserin bizzat rağbete şayan olmasa da, benim gibi me’mûl olmayan birisinden küçük bir eser dahi bir nev’i antikalık rağbetine şayan olmasına olan ümid; beni eser yazmağa cesaret vermişlerdir. Yoksa ben bilmez değilim ki, eserlerim bazen hem hakikat-şiken, hem nazm-şiken, hem üslûb-şiken, hem hayal-şiken, hem his-şiken, hem ifrat-âlûddur. Lakin ne yapayım? Başka türlü de olamazdı. Zira tam bir asrı bir seneye sıkıştıran ve yedinci asırdan on üçüncü asra kadar benim gibi kurun-u vusta adamlarının hayalini yuvarlandırmakla her bir asır bir his ve bir tesiri karıştırıp birinci eserimi ilham  eden Temmuz’un inkılâb-ı mesudunun teşvikiyle, hem de bütün devair ve tabakat-ı mütedahile-i mütesafileyi karıştıran ve istibdadın tazyik-i mecnunanesiyle vücuda atılan ve doktorların tokadıyla ademden