Nefsanî aşklardaki felâket ve haybetler bu sırdandır elbette.

   Mecazî âşıkların bütün bu divanları birer feryad-ı matem,

   birer fizar-ı zulüm, bir vaveyl-i zilleti.

   Zira ekser maşuklar zâlim olurlar,

   o nev aşkları tahkir ederler; etmezler merhameti.

   Zira bâtın-ı kalbe bu nev’ aşk-ı mecazî, fıtrata karşı tahkir,

   bir nev’ istihza olur; incitir fıtratı.

   Fıtrat, fıtrî olmayan her şeyi tezyif eder,

   hem dahi tahkir eder, tahkiri işmam eden böyle tarz-ı hürmeti.

   Bu hırsın düsturuna iki cüz’î numune girmiş hiss-i umuma.

   Biri, merak-ı nevmî; nevmi dahi uçurur, kaçırır bakiyeti.

   Dilenci-i muhteris, sadakayı kaçırır. Sende bir dâü’s-sehr var;

   gece kalben nevmi merak edersen, kaçırır bakiyeti,

   sen uyanık kalırsın. İki dilenci: Biri, musırr ve muhterisdir;

   biri müstağni ve muhteriz, var sırr-ı kanaati.

   İkincisine vermek ziyade istersin. İşte te’dib-i fıtrat.

   Bunun gibi çok numuneleri var, ima eder şu keskin kanunun vüs’ati.

   İslâma Yakışan Hüdabinane İnsafdır, Hodbinane Tenkid Değil

   En müdhiş marazımız, hem manevî musibet,

   cerbeze ve gurura dayanan şu tenkiddir.

   O tenkidi işleten, ger insafın eliyse, hakikatı rendeşler.

   Ger o tenkidi gurur istihdam etse, tahrib eder parçalar.

   O müdhişin müdhişi, şöyle tenkid ger girse imanî akaide,

   dinî müsellemata; –Zira iman, tasdikle beraber hem iz’andır,