Mezâyâsı da söner; sadefi yaz-baharken, olur manası kış bir hazan.

   Müthiş acılık veren bir kaba ifrağ etse gayet şirin bir suyu,

   tatlılığı kaybolur, zevke de acı gelir. Döndü yine o şeytan, dedi:

   Muhakkik bir hâkimdir, hâkim de bîtaraftır. İnsan dedi:

   Ey mel’un! İlmî mesele değil, o bir mesele-i iman.

   İltizam ve i’tikad her dem onun şe’nidir.

   İlmî meselelikten çoktan beri çıkmıştır.

   Başkaya kıyas olmaz, o mesele-i vicdan.

   Zira bir mesele ki tarafeyni yakındır birbirine, ortası düşünülür.

   İki taraf da razı, el de yetişebilir kime düştüğü zaman.

   İki tarafı birer ihtimalle hissesine rabteder.

   Fakat bir tarafı süreyya fevkindeyse, diğeri serânın tahtındaysa o zaman;

   iki taraf ortası, bîtarafî düşünmek hiçbir vakit olamaz.

   Orta yerinde durmak, biri leke-i zemin, diğeri ziynet-i âsuman.

   İki tarafa elini uzatıp birer hisseyi vermek tahkike hiç sığışmaz.

   Mesafenin nısfında, aşağı tarafında, farz ile bir meyelân,

   hem vehim ile ne kadar indirirse, ona temayül etse, tarafgirlik olur;

   fakat fena tarafta vesveseye itaat insafa olur isyan.

   Madem orta yeri tutulmaz, ya serâda farz edilir;

   o halde bahaneler çoğalır, lâzım olur kat’î bedahet, ikan.

   Mânileri kıracak fevkalâde bir kuvvet, tâ mefruzu

   serâdan süreyya fevkine çıkarsın. Evet, oturmuş Furkan, bir fark-ı ferkadan.

   Tahkikin şe’ni şudur: Madem süreyyada görünmüş; o sureti göstermiş,

   orada farzetmesi tahkikin mezhebinde farz ve vaciptir her an.

   Onu orada görecek, arş-ı âlâda tutup onun berahinini mismar gibi takacak,

   delâilin sütunu birer birer takacak dest-i emin-i iman.