Odur yalnız meal. Başka meali olmaz, beraber de bir düşün;

   bileceksin bizzarure ki, esbab-ı hakiki vesait-i zîmisal,

   muinler, hem şerikler birer emr-i bâtıldır, birer hayal-i muhal.

   O kudret nazarında, hayat vücuda kemal,

   makamı büyük, mühimdir. Buna binaen derim:

   Küremiz, âlemimiz neden muti, musahhar olmasın hayvan-misal.

   O Sultan-ı Ezelin bu tarz hayvan, tuyuru kesretle münteşirdir

   şu meydan-ı fezada, muhteşem ve pür-cemal.

   Bostan-ı hilkatinde salmış da döndürüyor. Onlardaki nağamat,

   bunlardaki harekât; tesbihattır o akval, ibadettir o ahval,

   Kadim-i Lemyezele, Hakîm-i Lâyezâle. Küremiz hayvana pek benziyor,

   âsar-ı hayat gösteriyor. Eğer yumurta kadar küçülse bilfarzımuhal,

   minimini bir hayvan olması pek muhtemel. Yuvarlak bir huveyne,

   Küre kadar büyüse, o da böyle olması pek karib bir ihtimal.

   Âlemimiz insan kadar küçülse, yıldızları zerreler suretine dönerse;

   bir zîşuur hayvan dönmesi caiz olur, akıl da bulur mecal.

   Demek âlem erkânlarıyla birer âbid-i müsebbih, birer muti musahhar

   Hâlik-ı Lemyezel, Kadîr-i Lâyezâle.

   Kemmen büyük olması, keyfen büyük olması, her vakit lâzım gelmez.

   Zira daha cezaletlidir saat-ı hardal-misal, bir saattan ki, timsali Ayasofya kadardır.

   Bir sineğin hilkati hayretfezadır filden, o mahluk-u bîfasal.

   Ger kalem-i kudretle bir cüz-i ferd üstüne esîrin cevahir-i ferdiyle yazılsa

   bir Kur’an –ki, sıgar-ı sahife nisbeti bir kibr-i sanat-meal.–

   sahife-i semada yıldızlarla yazılan bir Kur’an-ı Kerim’e cezaletle müsavi.

   Nakkaş-ı Ezelînin sanatı her tarafta pürcemal ve pürkemal.

   Her tarafta böyledir. Derece-i kemalde kalemdeki ittihad, tevhidi ilân

   eder. Bu kelâm-ı pür-meâl; iyi bir dikkate al!