Hem de müstakbeldeki bedihî bir şey mazide nazarî olabilir. Hem de maziyi müstakbele kıyas etmek bir kıyas-ı hâdi-i müşebbittir. Hem de ehl-i veber ve bâdiyetin besateti ise, ehl-i meder ve medeniyetin hile ve desâisine mütehammil değildir. Evet, hile medeniyetin perdesi altında tesettür edebilir. Hem de pek çok ulûm, âdât ve ahval ve vukuatın telkinatıyla teşekkül edebilir. Hem de beşerin nur-u nazarı müstakbele nüfuz edemez. Müstakbele mahsus olan şeyleri görmez. Hem de beşerin kanunu için bir ömr-ü tabii vardır, nefs-i beşer gibi o da inkıta eder. Hem de muhit, zaman ve mekânın, nüfusun ahvalinde büyük bir tesiri vardır. Hem de eskide harikulâde olan şeyler şimdilik âdi sırasına geçebilir. Mebadi tekemmül etmişler. Hem de zekâ eğer çendan harika olsa, bir fennin tekmiline kâfi değildir; nasıl çok fenlerde kifayet edecektir?

   İşte ey birader! Şu zatlar ile müşavere et. Sonra da müfettişlik sıfatıyla nefsini tecrid et. Hayâlât-ı muhitiye ve evham-ı zamaniyenin elbiselerini çıkart, çıplak ol. Bahr-ı bîkeran-ı zamana şu asrın sahilinden içine gir. Tâ asr-ı saadet olan adaya çık. İşte her şeyden evvel senin nazarına çarpacak ve tecelli edecek şudur ki; vahid ve nâsırı yok, saltanatı mefkud tek bir şahıs, umum âleme karşı mübareze eder. Ve küre-i zeminden daha büyük bir hakikatı omuzuna almış ve bütün nev-i beşerin saadetini tekeffül eden bir şeriatı —ki, o şeriat fünun-u hakikiye ve ulûm-u ilâhiyenin zübdesi olarak istidad-ı beşerin nümuvvu derecesinde tevessü edip, iki âlemde semere vererek ahval-i beşeri güya bir meclis-i vahid, bir zaman-ı vahidin ehli gibi tanzim eden öyle bir adaleti —tesis eder ki, eğer o şeriatın nevamisinden sual edersen, “Nereden geliyorsunuz ve nereye gideceksiniz?” Sana şöyle cevap verecekler ki: “Biz, Kelâm-ı Ezelî’den gelmişiz. Nev-i beşerin selâmeti için ebedin yolunda refakat için ebede gideceğiz. Şu dünya-yı faniyeyi kestikten sonra bizim sûrî olan irtibatımız kesilir ise de, daima maneviyatımız beşerin rehberi ve gıda-yı ruhanîsidir.”