İfade

   Evliyâullah demişler:  اَلطُّرُقُ اِلَى اللهِ بِعَدَدِ اَنْفَاسِ الْخَلاَئِقِ   yâni, "marifetullahın bürhanları nefesler kadar hadsizdir." Marifet-i Nebi’nin bürhanları dahi nüfus-u mü’minîn kadar muhtelif şahsiyetler ile tezahür eder. Demek şu enfas-ı halâik miktarında ve bu nüfus-u ehl-i iman adedinde lâyuad bürhanların netice-i yegânesidir.

   Evet, muvaffak bir nazar kâinatın her zerresinin her hâlinden vücud-u Sanii; hem Peygamber’in her bir hâl, kaal, fiilinden sıdk-ı nübüvvetin şuaını görür. Bir şahıs bir şahsa tamamen benzemediği gibi, fehm dahi fehme benzemez. Delil bir olsa da tarz-ı telakkî ve tarik-i tefehhüm ayrı ayrıdır.

   İşte şu risalede kelime-i şehadetin iki kelâmındaki tevhid ve nübüvvete dair tarz-ı tefehhüm ve tarik-i telâkkimi —Japon’un eski bir suali münasebetiyle— yalnız meslek-i nazar noktasında mucez bir icmal ile yazdım. O maksad-ı âliyeye uzanan mirac-ı zevkî-işrakî ve minhac-ı hadsî-ilhamî ise tabire sığışmaz.

   İşaratü’l-İ’caz’da 

وَاِنْ كُنْتُمْ فِى رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا

يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا

وَبِاْلاٰخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ

ayetleri beyanında yine Kur’an’dan istifâza ettiğim ayn-ı fehmimi Arabî olarak yazmıştım. Şu kelime-i şehadetteki cevher-i iman bir nurdur, Allah istediğinin kalbine atar. Kayyumu hidayet-i ilâhiyedir. Bürhan ise bir mücahiddir, düşmanını tard eder; süpürgecidir, evhamdan tehzib eder.

   Peşinen derim: Türkçe güzel ifade edemiyorum. Manayı düşündükçe lafzı düşünemiyorum. Karî’den ricam odur ki, lafzın perişaniyetini görüp, manaya karşı ihtiramsızlık, lâkaydlık göstermesin.

وَمِنْ اللهِ التَّوْفِيقُ