Şimdiki şu medeniyet-i habisenin heyet-i içtimaiyeye verdiği tesir gibi. Fıtraten —çendan— hayır ciheti galibtir, fakat sünbüllenmiş, semere vermiş on çekirdek, yüz değil, bin kurumuş çekirdeğe galebe eder. İşte şunun çaresi: O bab-ı fitneyi kapatmakla suyu hüdâ tarafından vermek lâzımdır.

   S— Taaddüd-ü zevcat ve abd gibi bazı mesaili, ecnebiler serrişte ederek, medeniyet nokta-i nazarında, şeriata bazı evham ve şübehatı irad ediyorlar.

   C— İslâmiyetin ahkâmı iki kısımdır:

   Birisi: Şeriat ona müessesdir. Bu ise, hüsn-ü hakikî ve hayr-ı mahzdır.

   Birisi dahi: Şeriat muaddildir. Yani, gayet vahşi ve gaddar bir suretten çıkarıp, ehvenü’ş-şer ve muaddel ve tabiat-ı beşere tatbiki mümkün ve tamamen hüsn-ü hakikiyeye geçebilmek için zaman ve zeminden alınmış bir surete ifrağ etmiştir. Çünkü, birden tabiat-ı beşerde umumen hükümferma olan bir emri, birden ref’etmek, birden tabiat-ı beşeri birden kalbetmek iktiza eder. Binaenaleyh, şeriat vazı-ı esaret değildir. Belki en vahşi bir suretten, böyle tamamen hürriyete yol açacak ve geçebilecek bir surete indirmiştir, tadil etmiştir.

   Hem de dörde ^(Haşiye)  kadar taaddüd-ü zevcat, tabiata, akla, hikmete muvafakatıyla beraber şeriat, bir taneden dörde çıkarmamış, belki sekizden dokuzdan dörde indirmiştir. Bahusus taaddüde öyle şerait koymuştur ki, ona müraat etmekle hiçbir mazarrata müeddi olmaz. Bazı noktada şer olsa da, ehvenü’ş-şerdir. Ehvenü’ş-şer ise, bir adalet-i izafiyedir.

   Heyhât! Âlemin her halinde hayr-ı mahz olamaz.