Bir şahsın müddet-i ömründe başına geçen bir çok kıyamet çeşitleri geçmiştir. Beş-altı senede, bilittifak bütün zerratını değiştirmiş, belki bir senede iki defa tedricî bir kıyamet görmüş. Hem bazı enva-ı hayvanatta, bazı vakitte bir kıyamet-i nev’iye müşahede ediyoruz. İnsanın bir şahsı başkasının nev’i hükmündedir. Zira nur-u fikir onun âmâline öyle bir vüs’at vermiş ki, ezmine-i selâseyi yutsa tok olmaz. Sair nev’lerdeki ferdlerin mahiyeti cüz’î, kıymeti şahsî, nazarı mahdud, kemali mahsur, lezzet ve elemi ânidir. Beşerin ise mahiyeti ulvî, kıymeti galî, nazarı âmm, kemali hadsiz, lezzeti, elemi kısmen daimidir. Öyle ise çok nev’lerde olan birer çeşit kıyamet-i mükerrere-i nev’iyede, insan için bir kıyamet-i şahsiye-i umumiyeye remz vardır.

   Beşinci Menba: Beşerin cevher-i ruhundaki gayr-ı mahsur istidadat ve o istidadatta mündemiç olan gayr-ı mahdut kabiliyat ve o kabiliyattan neşet eden hadsiz müyulât ve o müyulâttan hasıl olan lâ-yetenahî âmâl ve o âmâlden tevellüd eden gayr-ı mütenahî efkâr ve tasavvurat şu âlem-i şehadetin maverasında olan saadet-i ebediyeye elini uzatmış medd-i nazar ederek o tarafa müteveccih olmuştur. Hatta ruhun bir şair-i sanatkârı olan hâssa-i hayale denilse: “Sana dünya, bir milyon ömür ile verilecektir, fakat sonun adem-i sırf, hiçlik olacaktır.” Hayal derinden derine bunu alkışlamak yerine teessüf edecektir. Bir hizmetkârı tatmin etmeyen şu dünya, sultan-ı ruhu nasıl tatmin edebilir? İşte, hiç yalan söylemeyen fıtrattaki şu kat’î, şedit, sarsılmaz meyl-i saadet-i ebediye, saadet-i ebediyenin tahakkukuna bir hads-i kat’î veriyor.

   Altıncı Menba: Errahmanirrahim olan Sâni-i Zülcelâlin rahmetidir. Evet; nimeti nimet eden, nimeti nıkmetlikten halâs eden ve kâinatı firak-ı ebedîden hasıl olan vaveylâlardan kurtaran saadet-i ebediye, o rahmetin şe’nindendir ki, beşerden esirgemesin.