Denildi:

   — Mağlubiyet malûmdu, biz bilirdik. Bilerek bizi belaya attılar.

   Dedim:

   — Acaba Hindenburg gibi dehşetli insanlar nazarına nazari kalmış olan gaye-i harb, sizin gibi acemilere nasıl malûm ve bedihi olabilir? Acaba fikir dediğiniz şey, el’iyazübillah arzu olmasın. Bazen zalimane intikam-ı şahsî, arzuya fikir suretini giydirir.

   Yahu pis bir çamura düşmüşsünüz, misk ü anber diye yüzünüze gözünüze bulaştırmağa ne mana var.

   İşte misalîlerin münevver gece meclisinde ve dünyevîlerin muzlim gündüz mahfelinde akıldan akma değil, kalbde çıkan beyanatım; ister isen kabul et, ister isen etme; anlamak şartıyla! “İster al gûş-i kabul-i cane, ister hiddet et.”

* * *

Rüyanın Zeyli

   Rüya hacda sükût etti. Çünkü, haccın ve ondaki hikmetin ihmali, musibeti değil, gadab ve kahrı celbetti. Cezası da keffaretü’z-zünub değil kessaretü’z-zünub oldu. Haccın bahusus taarüfle tevhid-i efkârı, teavünle teşrik-i mesaiyi tazammun eden içindeki siyaset-i âliye-i İslâmiye ve maslâhat-ı vasia-i içtimaiyenin ihmalidir ki, düşmana milyonlarla İslâmı, İslâm aleyhinde istihdama zemin ihzar etti.

   İşte Hind, düşman zannederek, halbuki pederini öldürmüş, başında oturmuş bağırıyor.

   İşte Tatar, Kafkas, öldürülmesine yardım ettiği şahıs, biçare valideleri olduğu; “Ba’de harabi’l-Basra” anlıyor. Ayak ucunda ağlıyorlar.

   İşte Arab, yanlışlıkla kahraman kardeşini öldürüp, hayretinde ağlamayı da bilmiyor.