İnad, bazen müfrit fırka mutaassıblara, dalâl ve batılı iltizam ettirir. Şeytan birisine yardım etse, melek der, rahmet okutur. Ötekinde melek görse, libasını değiştirmiştir der, lanet eder. Sû-i zan ve hüsn-ü zan nazarıyla dürbinin iki tarafı gibi leh, aleyhdar; vâhi emareyi bürhan, bürhanı vâhi emare görür.
İşte şu zulümdür, إِنَّ اْلاِنْسَانَ لَظَلُومٌ sırrını gösterir. Zira hayvanın aksine olarak kuva ve meyilleri fıtraten tahdit edilmemiş, meyl-i zulüm hadsizdir. Lâsiyyema enenin eşkâl-i habisesi olan hodgâmlık, hodfikirlik, hodbinlik, hodendişlik, gurur ve inad o meyle inzimam etse, öyle ekberü’l-kebairi icad eder ki, daha beşer ona isim bulmamış. Cehennemin lüzumuna delil olduğu gibi, cezası da yalnız cehennem olabilir.
Meselâ: Birisinin bir sıfatından darılsa, mecma-ı evsaf-ı masume olan şahsına, hattâ ehibbasına, hattâ meslekdaşına zulmünü teşmil eder. وَلاَ تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرٰى 'ya karşı temerrüd eder.
Meselâ: Muhteris bir intikam veya müntakim bir hilâfıyla bir kere demiş: “İslâm mağlub olacak, kalbi parçalanacak.” Sırf o mürai ruhtan gelen, yalancı fikirden çıkan meş’um sözünü doğru göstermek için, İslâm mağlubiyetini, İslâm perişaniyeti arzu eder, alkışlar. Hasmın darbesinden mütelezziz olur. İşte şu alkışı ve gaddar telezzüzüdür ki, mecruh İslâmı müşkil mevkide bırakmış. Zira hançerini İslâmın ciğerine saplamış olan hasım, “sükût et.” demiyor. “Alkışla, mütelezziz ol, beni sev.” diyor, onları misal gösteriyor. İşte size dehşetli bir günah ve zulüm ki, ancak haşirdeki mizan tartabilir.
