mecma-i evsaf-ı masume olan şahsına yalnız acısın ve tecavüz etmesin. Halbuki o zalûm-u cehûl, tabiat-ı zalimane ile, bir cani sıfat için, o evsaf-ı masumenin hakkına da tecavüz edip, mevsufa da husumet, hattâ onda da iktifa etmiyor, akrabasına da, hattâ meslekdaşına da zulmünü teşmil eder. Bir şeyin müteaddit esbabı olduğundan, olabilir o cani sıfat da kalbin fesadından değil, belki hariç bir sebebin neticesidir. O halde sıfat, caniye değil, kâfire de olsa, o zat cani olamaz.

   Cemaat itibariyle görüyoruz ki: Bir şahs-ı muhteris, bir intikam ile veya muntakim bir muhalefetle, arzuyu tazammun eden bir fikir ile demiş ki, “İslâm parçalanacak veyahut hilâfet mahvolacak.” Sırf o meş’um sözünü doğru göstermek, gururiyetini, enaniyetini tatmin etmek için İslâmın perişaniyetini -el’iyazübillah- uhuvvet-i İslâmiyenin boğulmasını arzu eder. Hasmın zulm-ü kâfiranesini, hayale gelmez cerbezeli tevillerle adalet suretinde göstermek ister.

   Medeniyet-i hâzıra itibariyle görüyoruz ki: Şu medeniyet-i meş’ume öyle gaddar bir düstur-u zulüm beşerin eline vermiş ki, bütün mehasin-i medeniyeti sıfıra indiriyor. Melâike-i kiramın;  أَتَجْعَلُ فِيهَا مَن يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ  deki endişelerinin sırrını gösteriyor.

   İşte bir köyde bir hain bulunsa, o köyü masumeleriyle imha etmek veya bir cemaatte bir âsi bulunsa, o cemaati çoluk çocuğuyla ifna etmek veya Ayasofya gibi milyarlara değer mukaddes bir binaya, kanun-u zalimanesine serfuru etmeyen birisi tahassun etse, o binayı harap etmek gibi, en dehşetli vahşetlere şu medeniyet fetva veriyor.

   Acaba bir adam, kardeşinin günahıyla hak nazarında mesul olmadığı halde, nasıl oluyor ki, bir karyenin veya bir cemaatin binlerle masumları; hiçbir zaman fena tabiatlı ihtilâlciden hâli kalmayan bir şehirde veya bir mahallede bulunan bir serkeş adamın isyanıyla, hiç münasebet olmadığı halde, o masumlar mesul, belki ifna ediliyor.