مَا خَلْقُكُمْ وَلاَ بَعْثُكُمْ اِلاَّ كَنَفْسٍ وَاحِدَةٍ

   Zira kudret zatiyedir. Acz tahallül edemez. Melekûtiyete taalluk eder. Mevani tedahül edemez. Nisbeti kanûnidir. Cüz ve küll, cüz’î ve küllî hükmüne geçer.

   Birinci Nokta:  Kudret-i ezeliye, Zat-ı Akdese, lâzıme-i zaruriye-i naşie-i zatiyedir. Acz zıddı olduğundan bizzarure, zaruriye-i zatiye ile, zıddının melzumu olan zata ârız olmaz. Madem zata ârız olamaz, kudrete bizzarure tahallül edemez. Madem ki, tahallül edemez, kudrette meratib bizzarure olamaz. Zira meratibin vücudu, ezdadın tedahüliyledir. Meselâ, hararette meratib bürudetin tahallülüyledir. Hüsündeki derecat, kubhun tedahülüyledir.  وَهَلُمَّ جَرًّا

   Mümkinatta hakiki lüzum-u zatî-yi tabii olmadığından, kâinatta ezdad birbirine girebilmiş.  Meratib tevellüd edip, ihtilâfat ile tagayyürat neşet etmiştir.

   Madem ki kudrette meratib olamaz, makdurat dahi bizzarure kudrete nisbeti bir olur. En büyük, en küçüğe müsavi, zerrat yıldızlara emsal olur.

   İkinci Nokta: Kâinatın iki ciheti var. Ayinenin iki vechi gibi. Biri mülk, biri melekûtiyet. Mülk ciheti ezdadın cevelangâhıdır. Hüsün-kubh, hayır-şer, sıgar-kiber gibi umurun mahall-i tevarüdüdür. Onun için vesait ve esbab vazedilmiş, tâ dest-i kudret zahiren umur-u hasisiye ile mübaşir olmasın; azamet, izzet öyle ister. Hakiki tesir verilmemiş, vahdet öyle ister.