Eğer denilse: Şimdiye kadar bu hükûmet-i zaifeyi âdi adamlar idare edebilirlerdi. Amma bu kadar metin ve dehşetli kaviyyen emel ettiğimiz yeni hükümeti omuzunda taşıyacak hârika ve dâhi adamlar lazım iken Asya ve Rumeli tarlası acaba öyle mahsulât verecek mi?

   Buna Cevab: Evet.

   Evet ve Üçüncü Hakikat’a dikkat et. Şöyle ki:

   Bu zaman-ı mazide insan istidad-ı gayr-ı mütenahiye mâlik iken o kadar dar ve mahdut daire içinde hareket ediyordu ki: Güyâ insan iken hayvan gibi yaşadığından efkâr ve ahlâkı o daire nisbetinde tedenni etmiş ve mahsur kalmıştı. Şimdi bu hürriyet-i âdilâne, fikr-i beşerin ağır zincirlerini paralamakla ve istidad-ı terakkiye karşı sedleri herc ü merc ederek o küçük daireyi dünya kadar tevsi etti. Hattâ benim gibi bir köylü âdi adam Süreyya kadar ulvî olan idare-i umumiyi nazara alacak, âmâl ve müyûlâtın filizlerini orada bağlayacak ve herbir fiil ve tavrının orada bir ihtizaz ile zî-medhal bulacağından, himmeti süreyya kadar teali, ahlâkı o derece tekemmül ve efkârı memalik-i Osmaniye kadar tevessü edeceğinden; Eflâtunları ve İbn-i Sinaları ve Bismarkları ve Dekartları inşaallah ve Taftazanileri geri bırakacak. Bu kuvvetli Asya ve Rumeli tarlası çok şübban-ı vatan mahsulü vereceğinden kaviyyen ümitvarız.

   Lâsiyyema: Şu Memalik-i Osmaniye umum enbiyanın mahall-i zuhuru ve düvel-i mütemeddine-i salifenin mehd-i teşekkülü ve şems-i İslâmiyetin maşrık-ı tulûu olduğundan, insanların fıtratlarından bu üç şeyi ektikleri istidadat-ı kemalin, bu hürriyetin yağmuru ile neşv ü nema bulsa, herkesin istidadı ve fikr-i münevveri şecere-i tuba gibi dal-budakları her tarafa açacaktır. Ve şarkı garba nisbeti, seheri guruba nisbeti gibi edecektir, eğer sûs-u ataletle ve sümum-u ağraz ile kurutulmasa.