S— Ne diyorsun! Şu senâ ettiğin hürriyet hakkında denilmiştir:

حُرِّيَّةٌ حَرِّيَّةٌ بِالنَّارِ لاَنَّهَا تَخْتَصُّ بِالْكُفَّارِ

   C— O biçare şair, hürriyeti ibahe mezhebi zannetmiş. Hâşâ! Belki insana karşı hürriyet, Allah’a karşı ubudiyeti intac eder. Hem de çok adamlar görmüşüm; Sultan Hamid'e ahrardan ziyade hücum ederdi ve derdi: “Hürriyeti ve kanun-u esasiyi otuz sene evvel kabul ettiği için fenadır.” İşte, yahu! Hamid ağanın istibdadını hürriyet zanneden ve kanun-u esasînin müsemmasız isminden ürken adamın sözünde ne kıymet olur? Belki böyle diyenler öyledirler. Hem de yirmi senelik, İslâmiyet’in bir fedaisi de demiştir:

حُرِّيَّةٌ عَطِيَّةُ الرَّحْمٰنِ اِذْ انَّهَا خَاصِّيَّةُ اْلاِيمَانِ

   S— Nasıl hürriyet imanın hâssasıdır?

   C— Zira, rabıta-i iman ile Sultan-ı Kâinat’a hizmetkâr olan adam, tezellüle tenezzül etmeye ve başkasının tahakküm ve istibdadı altına girmeye şehamet-i imaniyesi bırakmadığı gibi başkasının hürriyet ve hukukuna tecavüzü dahi şefkat-i imaniye bırakmaz. Evet, bir padişahın doğru bir hizmetkârı bir çobanın tahakkümüne tezellül etmez. Bir biçareye tahakküme dahi tenezzül etmez. Demek iman ne kadar mükemmel olursa o derecede hürriyet parlar. İşte asr-ı saadet...

   S— Bir büyük adama, bir veliye, bir şeyhe, bir büyük âlime karşı nasıl hür olacağız? Onların meziyetleri için bize tahakküm etmek haklarıdır. Biz onların ve faziletlerinin esiriyiz.

   C— Velâyet, şeyhlik, büyüklük şe’ni tevazu ve mahviyettir; tekebbür ve tahakküm değildir. Demek, tekebbür eden sabiyy-i müteşeyyihtir. Siz de büyük tanımayınız.

   S— Neden tekebbür küçüklük alâmetidir?