C— Yirmi seneden beri onu, hattâ rüyalarda takib eden, o sevda ile her şeyi terk eden birisi size güzel cevap verebilir.

   S— Hürriyeti bize çok fena tefsir etmişler. Hatta, âdeta hürriyette insan her ne sefahet ve rezalet işlese, başkasına zarar etmemek şartıyla bir şey denilmez. Acaba böyle midir?

   C— Öyleler hürriyeti değil, belki sefahet ve rezaletlerini ilân ile çocuk bahanesi gibi bir hezeyan ediyorlar. Zira nâzenin hürriyet, âdab-ı şeriatla müteeddibe ve mütezeyyinedir. Yoksa sefahet ve rezaletteki hürriyet, hürriyet değildir, belki hayvanlıktır. Şeytanın istibdadıdır, nefs-i emmareye esir olmaktır. Hürriyet-i umumi, efradın zerrat-ı hürriyatının muhassalıdır. Hürriyetin şe’ni odur ki, ne nefsine, ne gayrına zararı dokunmasın.

عَلٰى اَنَّ كَمَالَ الْحُرِّيَّةِ اَنْ لاَ يَتَفَرْعَنَ وَاَنْ لاَ يَسْتَهْزِئَ بِحُرِّيَّةِ غَيْرِهِ اِنَّ الْمُرَادَ حَقٌّ لٰكِنَّ الْمُجَاهَدَةَ لَيْسَتْ فِى سَبِيلِهَا

   S— Bazı nâs senin gibi mana vermiyorlar. Hem de bazı Jöntürklerin a’mâl ve etvarı pis tefsir ediyor. Zira bazı Ramazan’ı yer, rakı içer, namazı terk eder. Böyle, Allah’ın emrinde hıyanet eden nasıl millete sadakat edecektir?

   C— Evet, neam! Hakkınız var. Fakat hamiyet ayrı, iş ayrıdır. Bence bir kalb ve vicdan fezâil-i İslâmiye ile mütezeyyin olmazsa, ondan hakiki hamiyet ve sadakat ve adalet beklenilmez. Fakat iş ve sanat başka olduğu için fâsık bir adam güzel çobanlık edebilir. Ayyaş bir adam, ayyaş olmadığı vakitte iyi saat yapabilir. İşte şimdi salâhat ve mahareti, tabir-i âherle fazileti ve hamiyeti, nur-u kalb ve nur-u fikri cem’ edenler vezaife kifâyet etmezler.