Bersiv: Ev gelşe di nav gelek ehlê tehqîq, ehlê keşf û ehlê welayetê de bûye mijara gotinê; Di vê meseleyê de gotin ya wan e. Hem ev ayet gelek berfireh e û gelek mertebeyên wê hene.
Beşeke zêde yên ehlê tehqîqê holê gotine: “Alema beqayê nagire nav xwe.” Beşeke din gotiye ku: “Ji nişka ve, di demeke hindik de dê bi helaketê re rûbirû bimînin. Dê ev helaketa han di demeke ewqas hindik de çêbibe ku çûna xwe ya fenayê û hatina ji wir hîs nakin.”
Her çiqas ehlê keşfê yên xwediyê ramanên mûfrit behsa fenaya mutleq bikin jî lê ew ne rast e. Lewra madem Zatê Eqdesê îlahî sermedî û daîmî ye, elbet sifetên wî û îsmên wî jî sermedî û daîmî ne. Madem sifat û esmayên wî daîmî û sermedî ne elbet dê baqiyatên ku di alema beqayê de ne û ehlê beqayê yên neynik û cîlwe û nexş û mezherê wan in jî nekarin biçin fenaya mutleq.
Ji Feyza Qur’ana pîroz vî qasî du niqte hatin bîra min, em ê bi kurtî binivîsin:
Ya Yekê: Cenabê Heq Qadîrê Mutleqekî welê ye ku neyîn û heyîn nisbet hêza wî û daxwaza (îrade) wî mîna du menzilan e ku bi gelek hêsanî dişîne wir û tîne. Bixwaze di rojekê de, bixwaze di gavekê de ji wir bi şûn de tîne.
Hem jixwe edema mutleq tune ye; lewra ilmekî dorpêçkirî (muhît) heye. Hem ma derveyî daîreya ilmê Xwedê heye ku tiştek bête avêtin bo wê derê. Ew tunetiya (edem) ku di daîreya ilmê de ye jî tunetiya derveyî (edema xaricî) ye û navek e (unwan) ku wicûda ilmî jê re bûye perde. Heta hin ehlê tehqîqê ji vê mewcûdata ilmî re “e’yanê sabîte” gotine. Nexwe, (mirov dikare holê bibêje) çûna fenayê ew e ku bi awayekî demdemî kincê xaricî ji ber xwe bike û bikeve wicûda manewî û ilmî. Nexwe, yên helak (çûyîn helakê) û yên fanî dest ji wicûda xaricî berdane, mahiyeta wan wicûda manewî li xwe kirine, ji daîreya qudretê derketine û dikevin daîreya ilmê.
Ya Duduyan: Wek çawa me di gelek Peyvan de jî rave kiriye her tişt bi maneya îsmî û ji aliyê xwe ve hîç e; ango di şexsê xwe de wicûdeke serbixwe û ya xwe bi xwe ve sabit tune ye û heqîqeteke wê ya ku ew bi xwe li ser lingê xwe bisekine nîne. Bes, ji wî aliyê ku li Xwedê dinêre ve, ango bi maneya herfî ve ne hîç e.
