Cenabê Îsa Eleyhîselam ji ber ku ji hêla dinyayê ve ne serwer û sultan bû û ne serkaniya zagonên giştî yên civakî bû, herwekî ku ji derve kincek li esasên ola wî hatibe kirin, li ser navê şerîeta Îsewîtiyê hin zagonên urfî û hin dîstûrên medenî hatine wergirtin, sûreteke din jê re hatiye dayîn. Ev sûret û ew kinc were guhertin ola esas ya Cenabê Îsa Eleyhîselam dîsa baqî dimîne. Înkar û derewandina Cenabê Îsa Eleyhîselam dernakeve. Hal bi hal Fexrê Alem Eleyhîselatû Weselam ji ber ku ku xwediyê ol û şerîeta Îslamê ye sultanê du cîhanan e û rojhilat û rojava Endulûs û Hind her yek ji wan textekî selteneta wî ye; esasên ola Îslamê ji aliyê wî bixwe ve hatiye destnîşankirin û kitekitên wê olê û hukmên wê yên din, heta adabên herî biçûk jî ew bi xwe tîne, ew xeber dide, ew fermanê dide. Nexwe, kitekitên Îslamê ne kincekî wusa ye ku qabilê guhertinê be ku dema ew were guhertin esasa olê baqî bimîne. Bêguman cesedekî esas yê olê ye, ya herî kêm cildek e. Bi wê ve îmtîzac û îltîham bûye; ne qabil e ku ji hev veqete. Ji guhertina wan rasterast înkar û derewandina xwediyê şerîetê derdikeve.
Heçîke cihêtiya mezheban e: Ji awayê fêmkirina distûrên teorîk yên xwediyê şerîetê destnîşan kiriye çêbûye. Dîstûrên wê yên ku jê re “zarûriyên olî” tê gotin û ne qabil e ku werin şîrovekirin û her weha jê re “muhkemat” tê gotin jî bi tu awayan ne qabil e ku werin guhertin û nabe ku bûbe sedema îctîhadê. Yê wan biguherîne serê xwe ji ol derdiêxîne; dikeve nav distûra
يَمْرُقُونَ مِنَ الدِّينِ كَمَا يَمْرُقُ السَّهْمُ مِنَ الْقَوْسِ
Ehlê bîd’eyê hêceteke holê ji bêoliya xwe re dibînin. Dibêjin ku: “Di Şoreşa Mezin ya Fransizê ya bûyî sedema bûyerên lipeyhev ya alema mirovayiyê de li keşeyan û serokên rûhaniyan û li mezhebê Katolîkê ku mezhebê wan yê taybet e êrîş hate kirin û hatin ruxandin. Paşê jî eva hanê ji aliyê gelekan ve hate pesendkirin. Fîrenkan jî piştî wê gelek û gelek bi pêş de çûn.”
Bersiv: Cihêtiya vê qiyasê jî mîna qiyasên pêşiyê gelek xuya ye. Lewra di nav Fransizan da ola Îsewîtiyê xasma Mezhebê Katolîkê di destên xewas û mirov-dewletan de bûbû wesiteya çewsandin û despotiyê. Xewas bi wê wesiteyê bandora xwe ya li ser (sinifa) nexwendeyan didomandin. Ji ber ku dibû wesiteya pelçiqandina hemiyetperwerên hişyarbûyîn yên di nav tebeqeya nexwendan ya ku wan wek “serserî” bi nav dikirin de û ramangirên azadîperwer yên di hemberî despotiya xewasên zordest êrîş dikirin de û (herweha)
