Hem di mezhebê Ehlê Sunet û Cemaetê ku mezhebê ehlê heq e de, sikbûn û pîsbûna tiştekî ya li gorî şerîetê ji ber qedexekirina ji aliyê Xwedê ve ye. Madem bîranîneke ferezî, bêhemdî û bêyî daxwaza wî ye, her weha xeyalçêkirinek e, nexwe tu pêwendiya wê bi qedexeyê re tune ye. Ew tişt çiqas sik û sûretê tiştekî pîs jî be sûretê wê sik û pîs nabe.
Meseleya Duyemîn: (Ev mesele) Mêweyeke qaj, qetran û qerehewrê/spîndarê ya Tepelîceya Zozanên Barlayê ye; ji ber ku di Rîsaleya Peyvan de hatiye nivîsandin li vir nehatiye nivîsandin.
Meseleya Sêyemîn: Ev her du mesele beşek e ji mînakên ku ecza medeniyetê ya di hemberî mucîzebûna Qur’anê ya Peyva Bîst û Pencemîn de nîşan dide. Ev du mîsal in ji wan hezaran mîsalên ku îsbat dikin ka huqûqa medenî ya dijê Qur’anê çendîn neheq e:
Wek çawa hukmê Qur’anê ya
فَلِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ اْلاُنْثَيَيْنِ
bi xwe ye û edaleta rastîn e eynen welê dilovanî bi xwe ye jî.
Belê edalet e; bi giştî zilamek bi jinekê re dizewice, nefeqeya wê dike barê xwe. Jinek jî bi mêrekî re dizewice û nefeqeya xwe dike barê wî û bi vî awayî kêmasiya mîrasî telafî dike.
Hem dilovanî ye; lewra gelek hewceyiya wê keça reben bi şefqeta babê xwe û bi dilovaniya birayê xwe heye. Li gorî hukmê Qur’anê, ew keç şefqeteke bêfikar ji babê xwe dibîne. Babê wê bi çavê “zaroka ziyanker ya dibe sedem ku nîvê malê min bikeve destê xelkê” nanêre wê û di vê mijarê de tirsa wî tune ye. Fikar û hêrs tevlî wê şefqetê nabe. Hem dilovanî û parastineke bêreqabet û bêhesed ji birayê xwe dibîne. Birayê wê bi çavê “keçeke reqîbê min ya nîvê xanedana me xirab dike û beşeke zêde ya malê me dixe destê xelkê” lê nanêre; kîn û dilmanekê danane ser wê dilovaniyê.
Li gorî vê rewşê, ew keçika nazik û nazenîn û ji aliyê xilqeta xwe ve lawaz li gorî xuyayî hinek xusara wê dibe, lê belê, ji dêl wê ve serweteke zêde ji şefqet û dilovaniya xizmên xwe qezenç dike. Yan jî eger li ser navê “em ê ji dilovaniya Xwedê bêhtir dilovaniyê lê bikin” ji mafê wê bêhtir hin heq jê re bêne dayîn, ev bo wê nabe dilovanî, dibe zilmeke zêde. Bi rastî îhtîmal heye ku bibe sedema hirsa hovane û bêmerhemetiyeke xirab ku zilmeke xedar ya dema Cahîliyetê bîne bîra mirov ku wê demê ji ber xîreta hov keçên xwe bi saxî dikirin bin axê.
