Meseleya Heştan

   [Haşiyeya mînaka sisêyê ya xala sisêyê ya sebeba pêncê ya esbabên ku ji îctîhadê re asteng yên Peyva Bîst û Heftê.]

   Pirseke girîng: Hin ehlê tehqîqê dibêjin ku: Her lefzeka Qur’anê û ya zikrî û yên tesbîhên din ji gelek aliyan ve hestên manewî (letaîfê manewî) yên mirovî ronîdar dikin, xureka (xida) manewî didin. Eger wateyên wan neyên zanîn, lefiz bi tenê wê îfade nake, têrê nake. Lefiz kincek e; bête guhertin, her taîfe bi zimanê xwe  kincekê li wan lefzan bike ma dê ne bêhtir feydedar be?

   Bersiv: Lefzên Qur’anê û lefzên tesbîhata Nebewî ne kincên bêruh in, mîna cildê jiyandar yê cesedî ne, bêguman (ew kinc) bi derbasbûna demê (murûra zeman) re bûne cild. Kinc tê guhertin; bes eger cilt were guhertin dê zerarê bide laşî. Bê guman lefzên bimbarik yên di nava nimêj û bangê de ji wateya wan ya orfî re bûne sembol û bûne nav. Heçîke sembol e, heçîke nav e nayên guhertin. Rewşek ku min di nefsa xwe de ceribandî; min gelek caran lêkolîn kir, min dît ku ew rewş heqîqet e. Ew rewş eve ye:

   Min roja erefê/refeyê Sûreta Îxlasê sed carî dubare dikir û dixwend. Min dît ku beşeke hestên min yên manewî cend carekê xureka (xida) ya xwe distîne û dest jê berdide, û disekine. Û beşeke din ya mîna hesta ramînê (quweta mufekîre) jî, ji aliyê hin têgînên (mefhûm) ku sedema zewqeke manewî ne de behra xwe distînin, ew jî disekinin. Û beşeke din mîna qelbî, ji aliyê hin têgînên (mefhûm) ku sedema zewqeke manewî ne de behra xwe distîne, ew jî disekinin. Û wekî wê.. Bere bere, di wê dubarekirinê de beşeke hest dimînin ku (ew) dereng bê zar dibin, dewam dikin, êdî hewceyiya wateyê û lêkolînê qet nahêle. Xeflet wek çawa zerarê dide hesta ramînê (quweta mufekîre) zerarê nade wê. Mealeke îcmalî (wateyeke bi kurtî) ya ku lefiz û lefzeke têrker (lefza muşebbî’) e û (herweha)  wateya orfî ya ku nav û sembola wê ye têra wan dike. Eger wê demê wateya wan bihizrîne bêzariyeke bizerar dide. Û ew hestên ku dewam dikin ne hewceyî hînbûn (teelum) û fêmkirinê (tefehum) ne; lêbelê hewceyiya wan bi bibîranîn (texetur) û tewecuh û teşwîqê heye.