(cuz’iyatên) ku di wateyên cur be cur de ne, hene; (di nav wan de) Ji deryaya rubûbiyet û deryaya ubûdiyetê yên ku di daîreya wicûb û daîreya îmkanê de ne bigre hetanî deryayên dinya û axretê, hetanî okyanûsên ku di rojhilat, rojava, bakûr û başûr de ne, hetanî deryayên Rûm û Farsê, hetanî Geliyên Deryaya Spî û Deryaya Reş –ku masiyên mercan tê de derdikevin-, hetanî Deryaya Spî û Deryaya Sor û Kanala Sûweyşê, hetanî deryayên ku avên wan şêrîn û şor in û deryayên şor û yê bi wan ve, hetanî deryayên biçûk û şêrîn yên çemên mezin yên mîna Nîl û Ferat û Dîcleyê û deryayên şor û mezin yên ew têkilî wan bûyîn. Dibe ev gişk mebest bin û wateyên wê yên heqîqî û mecazî bin. Vaye mîna vêya ,

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ

 jî gelek heqîqetan di nava xwe de kom dike. Ehlê keşf û heqîqetêli gorî keşfên xwe cuda cuda beyan dikin.

   Ez jî holê fêm dikim ku: Di ezmanan de bi hezaran alem hene. Her beşeke stêran, dibe ku alemek be. Li erdê jî her cûreke aferîdeyan alemek e. Hetanî her mirovek jî alemeke biçûk e. Lêbelê gotina 

رَبُّ الْعَالَمِينَ

  ê tê wê watyê ku “her alem rasterast ji aliyê rubûbiyeta Cenabê Heq ve tê birêvebirin û perwerdekirin û tedbîrkirin.

    Ya Sisêyan: Resûlê Ekrem Eleyhîsselat  û Wesselam ferman kiriye:

اِذَۤا اَرَادَ اللّٰهُ بِقَوْمٍ خَيْرًا اَبْصَرَهُمْ بِعُيُوبِ اَنْفُسِهِمْ

   Cenabê Yûsuf di Qur’ana Hekîm de gotiye:

وَمَۤا اُبَرِّئُ نَفْسِى اِنَّ النَّفْسَ لَاَمَّارَةٌ بِالسُّۤوءِ

   Belê, yê nefsa xwe qenc dîtibe û ewleyiya wî bi nefsa wî hatibe ew bedbext e.   ku kêmasiyên nefsa xwe dîtibe ew bextewar e. Nexwe tu bextewar î. Bes carînan dibe ku nefsa emare veguhere ya lewameyê yan jî mutmeîneyê; bes çekên xwe û cîhazên xwe dewrî demaran dike. Heçîke demar in wê erkê hetanî dawiya temenî dibîne.