Hem dîrok û siyer, şahidî dike ku ew sehabî, piştî hifza Qur-an û ayetên wê, herî zêde li muhefezekirina fiîl û qewlên Resûlê Ekrem Eleyhisselatu Wesselam xebitîne, nemaze bi temamê qeweta xwe, bi wan halên wî yên ku li ser hukm û mucîzeyan e, zêdetir xebitîne û pir zêde li ser sehîhiya wan haydar bûne. Kitêbên hedîsan, şahidî dikin ku wan (sehabiyan), tevgereke herî biçûk, sîretekê û halekî Resûlê Ekrem Eleyhisselatu Wesselam îhmal nekiriye û nekirine û qeyd kirine.

   Hem di esrê seadetê de, gelekan mucîze û bûyerên ku medarê hukman bûn, bi kîtabetê qeyd kirin û nivîsandin. Nemaze wan, Ebadîleyê Seb’a, bi kîtabetê qeyd kirin. Nemaze Ebdullah Ibnî Ebbas û Ebdullah Ibnî Emr Ibn-il As ku “Tercuman-ul Qur-an” bûn û nemaze bi hezaran muheqqîqên tabiîn ên piştî sî-çil salî, ehadîs û mucîzeyan, bi nivîsê qeyd kirin. Peyre di serî de çar îmamên muctehîd û bi hezaran muheddîsên muheqqîq, ew neqil kirin û bi nivîsê ew muhefeze kirin. Hîna du sed sal piştî hicretê, di serî de Buxarî û Muslîm, wezîfeya hifza Kitêbên Sitte yên Meqbûl, girtin ser milê xwe. Bi hezaran munekkidên şedîd ên mîna Ibnî Cewzî derketin û ew hedîsên mewzû yên ku ji aliyê hin mulhîd û bêfikran û bêhifzan û nadanan (cahilan) ve dihatin tevlihevkirin, ji hev û din tefrîq kirin û nîşan dan. Peyre ellameyên mîna Celaleddînê Suyûtî ku bi tesdîqa ehlê keşfê, heftê carî Resûlê Ekrem Eleyhisselatu Wesselam temessul kiriye û di halê yeqezeyê de bi sohbeta xwe ew muşerref kiriye û muheqqîqan, almasên hedîsên sehîh, ji gotinên din û ji mewzûyan tefrîq kirin. Ha, hedîs û mucîzeyên ku em dê behsa wan bikin, bi vî awayî desto desto -ji destê biqewet, emîn, muteeddîd û gelek, belkî ji destên bêhed- weha bi saxlemî gihîştine me.

اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ هٰذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّى

   Ha, li ser vê, divê neyê hişan ku “Ka em dê çawan bizanibin tevî ku ev bûyer, ji mesafeyeke dirêj weha hatine vî zemanî û ji vî zemanî heta wî zemanî, ev qas bûyer, ka çawan li hev neketine û safî ne?”