Wek çawa du mirov di xewnê de diçin qesreke xweş ya mîna bihiştê. Yek ji wan her duyan dizane ku ew di xewnê de ye. Kêf û lezzeta ku jê distîne gelek kêm e. Wîha mitale dike: “Ez hişyar bibim ev lezzet diçe.” Yê dî nizane ku ew di xewnê de ye. Lezzet û bextiyariyeke rastî dibîne.

   Va ye jêîstîfadekirina miriyan û şehîdan ya ji jiyana berzexê bi vî rengê cihê ye. Bê hed û hesab qewimîn û rîwayet hene û ev qet’î û sabit e ku şehîd dê jiyaneke bi vî rengî bibînin û ew xwe sax dizanin. Heta cenabê Hemze yê Seyîduşuheda çendîn caran ew kesên ku xwe avêtine bextê wî parastine, karên wan yên bi dinyayê re eleqedar dîtine û pêk anîne. Evê dereceya jiyanê ronî û îsbat dike. Heta biraziyekî min ê bi navê Ubeyd hebû û di heman demê de şagirtê min bû. Li cem min û ji dêl min ve şehîd bibû. Ez bi qonaxa sê mehan jê dûr bûm û min cihê ku ew lê veşartîbû nedizanî jî, min di xewneke sadiq de didît ku ez diçûm gora wî ya bin’erdê ku di awayê menzelekê de bû. Min ew di dereceya jiyana şehîdan de dît. Wî ez mirî dizanîm. Got ku ew ji bo min gelek giriyaye. Wî xwe sax dizanî, lê belê ji tirsa dagirkirina Ûris di bin erdê de bo xwe cihek çêkirîbû. Va ye vê xewna hindik, li gorî hin şert û îşaretan di derbarê heqîqeta derbasbûyî de qenaeteke welê da min ku mîna ez bi çavê xwe bibînim.

   Dereceya Pêncemîn a Jiyanê: Jiyana ruhanî ya ehlê goristanê ye. Belê, mirin; cihguherîn e, serbestberdana giyanê ye, terxîsa ji wezîfeyê ye. Ne îdam e, ne tunebûn e, ne neyîn e. Gelek delîlên qewimînan ên wek temessula giyanên weliyan, xuyabûna wan ya bo ehlê keşfê, pêwendiya miriyên dî ya hem hişyar û hem razayî ya bi me re û îxbarên li gorî van qewîmînan hene ku ev hemû dereceya wê jiyanê ronî dikin û îsbat dikin. Jixwe “Peyva Bîst û Nehemîn” a di derbarê “beqaya giyanê” de bi delîlên qet’î ev dereceya jiyanê îsbat kiriye.

   PIRSA DUYEMÎN: Di ayetên mîna

اَلَّذِى خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيٰوةَ لِيَبْلُوَكُمْ اَيُّكُمْ اَحْسَنُ عَمَلاً