hedîsê ya sadiq û bihuccet û mewsûq ku daxilî ‘en’enyê ne, îrae dike û bi awayekî ji awayan, wê îttîfaqa ehlê tehqîqê ku daxilî wê senedê ne, nîşan dide. Mîna ku (tu dibêjî qey) di wê senedê de, her yek îmamek, her yek ellameyek ê ku daxilî wê ‘en’eneyê dibe, hukmê wê hedîsê îmze dike; muhra xwe li sehîhbûna wê dixe.
Pirs: Ji ber çi bûyerên î’cazî, mîna hukmên zerûrî yên din ên şer’î, di sûretê tewaturê de, bi gelek rêyan, bi awayekî zaf biehemmiyet nehatine neqilkirin?
Bersiva Wê: Ji ber ku piraniya mirovan, (pirê caran) di pirê wextan de muhtacî pirê hukmên şer’î ne. Mîna ferza ‘eynî, eleqeya wan hukman, bi her şexsî ve heye. Îca herçî mucîze ne, ihtiyacê her kesî, bi her mucîzeyê tune ye. Eger ihtiyac çê bibe jî, tenê carekê bibihîse, têr dike.
Ha ji ber vê ye ku carcaran, digel ku wucûda mucîzeyekê û teheqqûqa wê, ji wucûda hukmekî deh dereceyan zaftir qet’î ye, kesên wê rîwayet dikin, yek- didu ye; vêca (hejmara) rîwayetkarên hukman, dibin deh-bîst.
Asasê Çaran: Hin bûyerên ku Resûlê Ekrem Eleyhisselatu Wesselam ji istiqbalê(ayendeyê) xeber dide, her yek jê, ne bûyereke cuz-î; belkî her yek bûyereke kullî ku dubare dibûn(tekerrur dibûn), bi awayekî cuz-î xeber dide. Hal ku hal e, wecihên muteeddîd ên wê bûyerê hene. Her carekê, wechekî wê beyan dike. Peyre rîwayetkarê hedîsan, wan wechan digihîne hev û din. Mîna xilafa waqî dixuyê. Ji bo numûneyê: Li ser Hezretî Mehdî, rîwayetên cihêrengî hene. Her tefsîl û teswîr, ne mîna ne hev û din û cihê cihê ne. Hal ku hal e çawan ku di şaxekî Kelîmeya Bîst û Çaran de hatiye îsbatkirin: Resûlê Ekrem Eleyhisselatu Wesselam, bi îstînada wehyê(li ser bingeha wehyê) ji bo ku quwweya me’newî ya ehlê îmanê muhefeze bike, hem ji bo ku di bûyerên bidehşet de nekevin ye-isê(bêhêviyê) hem ji bo ku ehlê îmanê, bi awayekî me’newî, bi Ehlê Beyta xwe ve ku silsileyeke nûranî ya ‘alema Îslamê ye, girêbide, bi Hezretî Mehdî agahdar kiriye. Mîna Mehdiyê ku di axirzeman de tê, her esrekî, ji Alê Beytê, (bi awayekî ji awayan) mîna Mehdî, belkî Mehdî dîtine. Hetta Mehdiyekî ku ji Alê Beytê tê hesibandin û ji xelîfeyên Ebbasiyan bû û gelek wesfên Mehdiyê Mezin tê de hatibûn cem hev, dîtiye.
