Ha bûyina bûyera mutleq, mutewatirê bil-me’ne ya, qet’î ye. Îca herçî îxtîlafa sûret e, ew zerarê nade. Hem carcaran dibe ku “Xebera (agahiya/nûçeya) Wahid, di hin şert û mercan de, mîna tewaturê, qetîtiyê îfade dike. Hem carcaran dibe ku Xebera Wahid, bi nîşanên xaricî(derveyî), qet’îtiyê îfade bike.
Eve qismê herî mezin ên delîlên nubuwweta Resûlê Ekrem Eleyhisselatu û Weselam û mucîzeyên Wî yên ji me re, ji Resûlê Ekrem Eleyhîsselatu Wesselam hatine neqilkirin, bi rêya tewaturê ne û yan serîhî yan me’newî yan (jî) sukûtî (ne).. û qismekî wan jî, her çendî bi “Xebera Wahid” bin; lê belê di nav şert û mercên wisan de, di nezera (çavê) neqqedaê muheddîsînan de, piştî bûne şayanê qebûlê, divê ku mîna tewaturê qet’iyetê îfade bikin. Belê, zatên ji muheqqîqan ku muheddîs ji wan re dibêjin “Elhafiz”, bi hindikî sed hezar hedîsî di hişê xwe de hifz kirine, bi hezaran muheddîsên muheqqîq, hem muheddîsên mutteqî ku pêncî salî bi destnimêja eşayê, nimêja sibehê kirine(nimêja sibehê, bi desnimêja eşayê kirine) û di serî de Buxarî û Muslîm, dahî û ellameyên ilmê hedîsê ku xwediyên “Kutûbê Sitte” ne, ew xebera wahid ku ji aliyê van ve hatiye teshîhkirin û qebûlkirin, ji qet’itiya tewaturê bi paş nakeve(li paş namîne).
Belê, muheqqîqên fenna hedîsê, neqqadên wan, wisan bi hedîsê re rabûne û rûniştine(xusûsiyetê peyde kirine) ku êdî bi terzê(awayê) îfade û uslûba(şêwaza) alî û sûretê îfadeya Resûlê Ekrem Eleyhisselatu Wesselam re unsiyet peyde kirine(hîn bûne) û bûne xwediyê melekeyê ku gava di nav sed hedîsî de mewzûyekê bibîne dibêje “Mewzû ye”. Dibêje ku “Ev, nabe hedîs, û gotina Pêxember nîn e.” û redd dike. Nola serrafan, bi cewherê hedîsê dizane(nas dike); gotinên din pê re li hev naxe(îltîbas nake). Tenê hin muheqqîqên mîna Îbnî Cewzî, di tenkîdê de ketine îfratê û ji hin hedîsên sehîh re jî gotine mewzû’; lê belê nayê wê me’neyê ku “Me’neya her tiştê mewzû’ xelet e.”; dibe ku mebest pê weha be: “Ev gotin, ne hedîs e.”
Pirs: Feydeya seneda bi’en’ene çi ye ku wisan li ciyên ku ne hewce ye, di bûyereke ku tê zanîn de, dibêjin “ ’en filan, ‘en filan, ‘en filan” ?
Bersiva Wê: Feydeyên wê zaf in. Ezcumle feydeyeke wê ev e ku bi ‘en’eneyê nîşan dide ku bi awayekî ji awayan, wê îcmaya ehlê
