Ha di her hadîsê de, nabe ku mirov li temamê tefsîlên wê, bi hêla/xala wehiya mexzê de binihêre. Nabe ku mirov, di fikir û mu’ameleyên mirovahiyê ku muqtezayê beşerîtiyê ne de, li eserên ulwî yên rîsaletê bigere. Madem hin bûyer, bi mucmelî, bi awayekî mutleqî û bi (rêya) wehiyê tên(dibin), Ew jî, bi feraseta xwe û ji hêla te’arûfa giştî teswîr dike, ji van muteşabihî û muşkîliyên vê teswîrê re, carcaran tefsîr divê hetta tabîr divê. Lewra hin heqîqet hene ku bi (rêya) temsîlê nêzî aqilan tê kirin. Çawan ku weqtakê di huzûra nebewî de, dengê gurmînekê hat bihîstin. Ferman kir ku “Ev gurmînî dengê gurmîna kevirekî ye ku serê heftê salî ye digêndire û a niha ket/hêla bû binê Cehennemê.” Piştî saetekê cewab hat ku “Munafiqekî navdar (dengdayî) ê heftêsalî ye mir û çû Cehennemê.” 1 Zatê Ehmedî Eleyhisselatu Wesselam, bi temsîleke belîx, tewîla bûyera ku beyan kir, nîşan da.
Asasê Sisêyan: Xeberên ku tên neqilkirin, eger bi şeklê (awayê/rêbaza) tewaturê bin, qet’î ne. Tewatur du beş e: (Haşiye) Yek jê “Tewatura serîh” yek jî jê, “Tewatura me’newî” ye. Tewatura me’newî jî, du beş e. Yek jê: “Sukûtî” ye ango bi sukûtê qebûlî hatiye nîşandan. Ji bo numûneyê: Di nav cemaetekê de mirovek, eger di bin nihêrîna wê cemaetê de, agahiyekê ragihîne, û cemaet tekzîba wî neke, bi sukûtê muqabele bike, tê wê me’neyê ku qebûl kiriye. Nexasim, eleqeya wê cemaetê bi wê agahiya ku ew mirov wan pê agahdar dike re hebe û ew cemaet hem ji tenkîdê re muheyya be hem wisan e ku xetayê qebûl nake û derewê jî zaf kirêt dibîne be, helbet sukûta wê cemaetê, ji bûyina/waqi’bûna wê bûyerê re, bi awayekî qewî delîlî dike.
Beşa duduyan a tewatura me’newî ev e ku: Ji qewimîna bûyerekê re, ji bo numûneyê, eger were gotin ku “Qiyyeyeke team, du sed mirovan/mêran têr kiriye.” ; lê belê yên ku wê xeberê didin, bi awayên cihê cihê didin.. Yek jê bi awayekî, yekî din bi awayekî din agahdar dike.. Lê belê di bûyina heman bûyerê de mutefîq in.
