zîr û zeber eden düşmanlık ve adavet, her şeyden ziyade nefrete ve adavete ve ondan çekilmeye müstahak ve çirkin ve muzır bir sıfattır. .................

   Beşinci Kelime: Meşveret-i şer’iyeden aldığım ders budur: Şu zamanda bir adamın bir günahı, bir kalmıyor. Bazen büyür, sirayet eder, yüz olur. Bir tek hasene, bazen bir kalmıyor, belki bazen binler dereceye terakki ediyor. Bunun sırr-ı hikmeti şudur:

   Hürriyet-i şer’iye ile meşveret-i meşrua, hakiki milliyetimizin hâkimiyetini gösterdi. Hakiki milliyetimizin esası, ruhu ise, İslâmiyettir. Ve hilâfet-i Osmaniye ve Türk Ordusunun o milliyete bayraktarlığı itibariyle o İslâmiyet milliyetinin sadefi, kal’ası hükmündedir. Arab-Türk hakiki iki kardeş, o kal’a-i kudsiyenin nöbetdarlarıdır.

   İşte bu kudsî milliyetin rabıtasıyla, umum ehl-i İslâm bir tek aşiret hükmüne geçiyor. Aşiretin efradı gibi İslâm taifeleri de birbirine uhuvvet-i İslâmiye ile murtabıt, alâkadar olur. Birbirine manen (lüzum olsa maddeten) yardım eder. Güya bütün İslâm taifeleri, bir silsile-i nuraniye ile birbirine bağlıdır. Nasıl ki bir aşiretin bir ferdi bir cinayet işlese, o aşiretin bütün efradı, o aşiretin düşmanı olan başka aşiretin nazarında bütün efradı müttehem olur. Güya her bir ferd, o cinayeti işlemiş gibi o düşman aşiret onlara düşman olur. O tek cinayet, binler cinayet hükmüne geçer. Eğer o aşiretin bir ferdi, o aşiretin mahiyetine temas eden medar-ı iftihar bir iyilik yapsa; o aşiretin bütün efradı onunla iftihar eder. Güya her bir adam aşirette o iyiliği yapmış gibi iftihar eder.

   İşte bu mezkûr hakikat içindir ki; bu zamanda, hususan kırk elli sene sonra; seyyie, fenalık, işleyenin üstünde kalmaz; belki, milyonlar nüfus-u İslâmiyenin hukuklarına tecavüz olur. Kırk elli sene sonra çok misalleri görülecek.

   Ey bu sözlerimi dinliyen bu Câmi-i Emevîdeki kardeşler ve kırk-elli sene sonra âlem-i İslâm camiindeki ihvan-ı müslimîn!

   “Biz zarar vermiyoruz. Fakat menfaat vermeye iktidarımız yok. Onun için mazuruz” diye özür beyan etmeyiniz. Bu özrünüz kabul değil. Tenbelliğiniz ve “Neme lâzım” deyip çalışmamanız ve ittihad-ı İslâm ile milliyet-i