(Son müdafaata sonradan bir hikmete

binaen ilhak edilmiş bir mukaddimedir)

   Müdafaatımın bütün safahatında hükümetle musalâhakârane, fakat gizli ve müdhiş bir komiteye karşı mübareze vaziyetini gösteren bir kısım tarz-ı ifademdeki maksadım şudur:

   Nasıl ki, Hükûmet-i Cumhuriye “Dîni dünyadan tefrik edip bîtarafane kalmak” prensibini kabul etmiş; dinsizlere, dinsizlikleri için ilişmediği gibi; dindarlara da, dindarlıkları için ilişmemesi o prensibin icabatındandır. Öyle de; ben dahi bîtaraf ve hürriyetperver olan Hükûmet-i Cumhuriyeyi, dinsizliğe tarafdar ve entrikaları çeviren ve hükûmetin memurlarını iğfal eden gizli menfi komitelerden tefrik ediyorum, hükûmetin onlardan uzak olduğunu iddia ediyorum, o entrikacılarla bazen mübareze ediyorum. O komitelerden, tesadüfle hükûmetin me’muriyetine girenler, ciddi dindarlara takmak için iki kulp elinde tutmuş, garaz ettikleri dindarlara takıyorlar ve hükûmeti iğfale çalışıyorlar. O iki kulpun birisi: O mülhidin irtidadına temayül göstermemek manasıyla irtica kulpunu takıyor. Diğeri: Hâşâ sümme hâşâ! Dinsizliği, bu Hükûmet-i İslâmiyenin ayn-ı siyaseti telâkki etmediğimiz manasında “Dini siyasete âlet etmek” kulpu ile lekelemek istiyorlar. ^(Haşiye)

   Evet, Hükûmet-i Cumhuriye, o gizli müfsidlerin vatana ve millete muzır efkârlarını elbette terviç etmez ve tarafdar olamaz. Ve bilse men’etmek, cumhuriyet kanunlarının muktezasıdır. Ve öyle müfsidlere hükûmet hesabına tarafdarlık ile, cumhuriyetin esaslı prensiplerine zıddı zıddına gidemez. Hükûmet-i Cumhuriye, bizim ile o müfsidlerin mabeyninde o hakem hükmünü alsın. Hangimiz zalim ise ve tecavüz ediyorsa; o vakit, hakem hükmünü versin ve hâkimlik noktasında hükmünü icra etsin.

   Evet inkâr edilmez ki; kâinatta, dinsizlik ile dindarlık, Âdem zamanından beri cereyan edip geliyor ve kıyamete kadar gidecektir. Bu meselemizin künhüne vâkıf olan herkes, bize olan bu hücumun, doğrudan doğruya dinsizlik hesabına dindarlığa bir taarruz olduğunu anlar. Ekser-i hükemanın garbda