hoşuna geldiğinden onları has ve yüksek ve tavsif edilmez diğer bir saraya davet etti, ihsan etti. Hem, öyle bir cevâd-ı melike lâyık ve öyle muti ahaliye şayeste ve öyle edepli misafirlere münasip ve öyle yüksek bir kasra şayan bir surette ikram etti. Daimî, onları saadetlendirdi.

   İkinci güruh ise, akılları bozulmuş, kalbleri sönmüş olduklarından, saraya girdikleri vakit, nefslerine mağlup olup lezzetli taamlardan başka hiçbir şeye iltifat etmediler. Bütün o mehasinden gözlerini kapadılar ve o üstadın (a.s.m.) irşadatından ve şakirdlerinin ikazatından kulaklarını tıkadılar. Hayvan gibi yiyerek uykuya daldılar. İçilmeyen, fakat bazı şeyler için ihzar edilen iksirlerden içtiler. Sarhoş olup öyle bağırdılar, karıştırdılar; seyirci misafirleri çok rahatsız ettiler. Sâni-i zîşanın düsturlarına karşı edepsizlikte bulundular. Saray sahibinin askerleri de onları tutup, öyle edepsizlere lâyık bir hapse attılar.

   Ey benimle bu hikâyeyi dinleyen arkadaş! Elbette anladın ki, o hâkim-i zîşan, bu kasrı, şu mezkûr maksatlar için bina etmiştir. Şu maksatların husulü ise iki şeye mütevakkıftır.

   Birisi: Şu gördüğümüz ve nutkunu işittiğimiz üstadın (a.s.m.) vücududur. Çünkü, o bulunmazsa, bütün maksatlar beyhude olur. Çünkü, anlaşılmaz bir kitap muallimsiz olsa, manasız bir kâğıttan ibaret kalır.

   İkincisi: Ahali, o üstadın (a.s.m.) sözünü kabul edip dinlemesidir. Demek, vücud-u üstad (a.s.m.), vücud-u kasrın dâisidir. Ve ahalinin istimâı, kasrın bekasına sebeptir. Öyle ise denilebilir ki, şu üstad (a.s.m.) olmasaydı, o melik-i zîşan şu kasrı bina etmezdi. Hem yine denilebilir ki, o üstadın (a.s.m.) talimatını ahali dinlemedikleri vakit, elbette o kasr tebdil ve tahvil edilecek.

   Ey arkadaş! Hikâye burada bitti. Eğer şu temsilin sırrını anladınsa bak, hakikatin yüzünü de gör. İşte o saray şu âlemdir ki, tavanı, tebessüm eden yıldızlarla tenvir edilmiş gökyüzüdür. Tabanı ise, şarktan garba,