İşte, Kur’an, şu ayette azamet-i kudret-i ilâhiye ve saltanat-ı rububiyeti öyle bir tarzda gösteriyor ki, güneş, ay, yıldızlar emirber neferleri gibi emrine müheyya; gece ve gündüzü, beyaz ve siyah iki hat gibi veya iki şerit gibi birbiri arkasında döndürüp, âyat-ı rububiyetini kâinat sahifelerinde yazan ve arş-ı rububiyetinde duran bir Kadîr-i Zülcelâli gösterdiğinden, her ruh işitse,   بَارَكَ اللّٰهُ , مَاشَاءَ اللّٰهُ , فَتَبَارَكَ اللّٰهُ رَبُّ الْعَالَمٖينَ  demeye hâhişger olur.

   Demek   تَبَارَكَ اللّٰهُ رَبُّ الْعَالَمٖينَ  sâbıkın hülâsası, çekirdeği, meyvesi ve âb-ı hayatı hükmüne geçer.

   Beşinci Meziyet-i Cezalet: Kur’an, bazen tegayyüre maruz ve muhtelif keyfiyata medar maddî cüz’iyatı zikreder. Onları hakaik-ı sabite suretine çevirmek için sabit, nuranî, küllî esma ile icmal eder, bağlar. Veyahut, tefekküre ve ibrete teşvik eder bir fezleke ile hatime verir.

Birinci mananın misallerinden, meselâ,

وَعَلَّمَ اٰدَمَ الْاَسْمَٓاءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلٰٓئِكَةِ فَقَالَ اَنْبِئُونٖى بِاَسْمَٓاءِ هٰٓؤُلَٓاءِ اِنْ كُنْتُمْ صَادِقٖينَ ۞ قَالُوا سُبْحَانَكَ لَا عِلْمَ لَنَٓا اِلَّا مَا عَلَّمْتَنَٓا اِنَّكَ اَنْتَ الْعَلٖيمُ الْحَكٖيمُ

   İşte şu ayet evvelâ, “Hazret-i Âdem’in hilâfet meselesinde, melâikelere rüçhaniyetine medar onun ilmi olduğu” olan bir hadise-i cüz’iyeyi zikreder. Sonra, o hadisede melâikelerin Hazret-i Âdem’e karşı ilim noktasında hadise-i mağlubiyetlerini zikreder. Sonra, bu iki hadiseyi iki ism-i küllî