bir göz vardır ki, o göz, bütün kâinatı zâhir ve bâtını ile vazıh, göz önünde bir sahife gibi görür, istediği gibi çevirir, istediği bir tarzda o sahifenin manalarını söyler. Şu Birinci Nurun hakikatini misaller ile tavzih etsek, birkaç mücelled lâzım. Öyle ise, sair risale-i Arabiyemde ve İşaratü’l-İ’caz’da ve şu yirmi beş adet Sözlerde şu hakikatin isbatına dair olan izahatla iktifa edip, misal olarak mecmu-u Kur’an’ı birden gösteriyorum.

   İKİNCİ NURU: Kur’an-ı Hakîmin, ayetlerinin hatimelerinde gösterdiği fezlekeler ve esma-i hüsna cihetindeki üslub-u bediisinde olan meziyet-i i’caziyeye dairdir.

                                                                          İhtar

   Şu İkinci Nurda çok ayetler gelecektir. O ayetler, yalnız İkinci Nurun misalleri değil, belki geçmiş mesail ve Şuaların misalleri dahi olurlar. Bunları hakkıyla izah etmek çok uzun gelir. Şimdilik ihtisar ve icmale mecburum. Onun için, gayet muhtasar bir tarzda şu sırr-ı azim-i i’cazın misallerinden olan ayetlere birer işaret edip, tafsilâtını başka vakte talik ettik.

   İşte, Kur’an-ı Mu’cizü’l-Beyan, ayetlerin hatimelerinde galiben bazı fezlekeleri zikreder ki, o fezlekeler ya esma-i hüsnayı veya manalarını tazammun ediyor veyahut aklı tefekküre sevk etmek için, akla havale eder. Veyahut, makasıd-ı Kur’aniyeden bir kaide-i külliyeyi tazammun eder ki, ayetin tekid ve teyidi için fezlekeler yapar. İşte o fezlekelerde Kur’an’ın hikmet-i ulviyesinden bazı işarat ve hidayet-i ilâhiyenin âb-ı hayatından bazı reşaşat, i’caz-ı Kur’an’ın berklerinden bazı şerarat vardır. Şimdi, pek çok o işarattan yalnız on tanesini icmalen zikrederiz. Hem, pek çok misallerinden birer misal ve her bir misalin pek çok hakaikından yalnız her birinde bir hakikatin meal-i icmalisine işaret ederiz. Bu on işaretin ekserisi, ekser ayetlerde