Hem, o Kur’an, mütefavit ve mükerrer suallerin cevabı olarak geldiği halde, nihayet imtizac ve ittihadı gösteriyor. Güya, bir sual-i vahidin cevabıdır.

   Hem, Kur’an, mütegâyir, müteaddit hadisatın ahkâmını beyan için geldiği halde, öyle bir kemal-i intizamı gösteriyor ki, güya bir hadise-i vahidin beyanıdır.

   Hem, Kur’an, mütehalif, mütenevvi hâlette, hadsiz muhatapların fehimlerine münasip üsluplarda, tenezzülât-ı kelâmiye ile nazil olduğu halde; öyle bir hüsn-ü temasül ve güzel bir selâset gösteriyor ki, güya halet birdir, bir derece-i fehimdir, su gibi akar bir selâset gösteriyor.

  Hem o Kur’an, mütebaid, müteaddit muhatabîn esnâfına müteveccihen mütekellim olduğu halde; öyle bir suhulet-i beyanı, bir cezalet-i nizamı, bir vuzuh-u ifhamı var ki, güya muhatabı bir sınıftır. Hatta, her bir sınıf zanneder ki, bil’asale muhatap yalnız kendisidir. Hem, Kur’an, mütefavit, mütederric irşadî bazı gayelere isal ve hidayet etmek için nazil olduğu halde; öyle bir kemal-i istikamet, öyle bir dikkat-i muvazenet, öyle bir hüsn-ü intizam vardır ki güya maksat birdir.

   İşte bu esbablar, müşevveşiyetin esbabı iken, Kur’an’ın i’caz-ı beyanında, selâset ve tenasübünde istihdam edilmişlerdir. Evet, kalbi sakamsız, aklı müstakim, vicdanı marazsız, zevki selîm her adam, Kur’an’ın beyanında güzel bir selâset, rânâ bir tenasüb, hoş bir ahenk, yekta bir fesahat görür. Hem, basiresinde selîm bir gözü olan görür ki: Kur’an’da öyle