daire-i hikmetinde döndürüyor. Ve o cazibeyi tevlid için, güneşin kendi merkezinde hareketini zâhiri bir sebep etmiş. Demek,  لِمُسْتَقَرٍّ  manası,  فٖى مُسْتَقَرٍّ لَهَا لِاِسْتِقْرَارِ مَنْظُومَتِهَا   yani, kendi müstekarrı içinde manzumesinin istikrarı ve nizamı için hareket ediyor. Çünkü, hareket harareti, hararet kuvveti, kuvvet cazibeyi zâhiren tevlid eder gibi bir âdet-i ilâhiye, bir kanun-u rabbanîdir. İşte şu hakîm, böyle bir hikmeti, Kur’an’ın bir harfinden fehmettiği zaman, “Elhamdülillâh, Kur’an’dadır hak, hikmet; felsefeyi beş paraya saymam.” der.

   Ve şairane bir fikir ve kalb sahibine şu lâm’dan ve istikrardan şöyle bir mana fehmine gelir ki: “Güneş, nuranî bir ağaçtır; seyyareler onun müteharrik meyveleri. Ağaçların hilâfına olarak güneş silkinir, tâ o meyveler düşmesin. Eğer silkinmezse, düşüp dağılacaklar.” Hem tahayyül edebilir ki, “Şems, meczub bir serzâkirdir; halka-i zikrin merkezinde cezbeli bir zikreder ve ettirir.” Bir risalede şu manaya dair şöyle demiştim:

  “Evet, güneş bir meyvedardır, silkinir; tâ düşmesin seyyar olan yemişleri.

     Eğer sükûtuyla sükûnet eylese, cezbe kaçar; ağlar fezada muntazam meczubları.”

   Hem meselâ,  اُولٰٓئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ  ’da bir sükût var, bir ıtlak var. Neye zafer bulacaklarını tayin etmemiş; tâ herkes istediğini içinde bulabilsin. Sözü az söyler; tâ uzun olsun. Çünkü, bir kısım muhatabın maksadı ateşten kurtulmaktır, bir kısmı yalnız Cenneti düşünür, bir kısım saadet-i ebediyeyi arzu eder, bir kısım yalnız rıza-yı ilâhîyi rica eder, bir kısım rü’yet-i ilâhiyeyi gaye-i emel bilir ve hakeza... Bunun gibi, pek çok yerlerde