girmekle birbiriyle tanışmış zerrat-ı esasiye ve ecza-yı asliyeyi bir sayha ile, Sûr-u İsrafil’in borusu ile nasıl toplayabilir, istib’ad suretinde denilir mi? Denilse, eblehçesine bir divaneliktir.

   Makam-ı irşadda, beyanat-ı Kur’aniye o derece müessir ve rakiktir ve o derece munis ve şefiktir ki, şevk ile ruhu, zevk ile kalbi; aklı merakla ve gözü yaşla doldurur.

   Binler misallerinden, yalnız şu;

ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُمْ مِنْ بَعْدِ ذٰلِكَ فَهِىَ كَالْحِجَارَةِ اَوْ اَشَدُّ قَسْوَةً

(ilâ ahir). Yirminci Sözün Birinci Makamında üçüncü ayet mebhasında isbat ve izah edildiği gibi, benî-İsrail’e der: “Musa aleyhisselâmın asâsı gibi bir mucizesine karşı sert taş on iki gözünden çeşme gibi yaş akıttığı halde, size ne olmuş ki, Musa aleyhisselâmın bütün mucizatına karşı lâkayd kalıp, gözünüz kuru, yaşsız, kalbiniz katı, ateşsiz duruyor.” O sözde bu mana-yı irşadî izah edildiği için oraya havale ederek, burada kısa kesiyorum.

   Makam-ı ifham ve ilzamda, binler misallerinden yalnız şu iki misale bak:

   Birinci Misal:

وَإِن كُنتُمْ فِي رَيْبٍ مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا فَأْتُواْ بِسُورَةٍ مِّن مِّثْلِهِ وَادْعُواْ شُهَدَاءكُم مِّن دُونِ اللّهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ

   Yani, “Eğer, bir şüpheniz varsa, size yardım edecek, şehadet edecek bütün büyüklerinizi ve taraftarlarınızı çağırınız, bir tek suresine bir nazire yapınız.” İşaratü’l-İ’caz’da izah ve isbat edildiği için burada yalnız icmaline işaret ederiz. Şöyle ki: