İkincisi: Düşmanlarda bir hiss-i tenkid ve muaraza, yani Kur’an üslûbuna mukabele etmekle dava-yı i’cazı kırmak hissi.

   İşte bu iki hiss-i şedit ile milyonlar Arabî kitablar yazılmışlar, meydandadır. Şimdi, bütün bu kitabların en beliğleri, en fasihleri Kur’an’la beraber okunduğu vakit, hem kim dinlese, kat’iyen diyecek ki, Kur’an bunların hiçbirisine benzemiyor. Demek Kur’an, umum bu kitabların derecesinde değildir. Öyle ise, herhalde, ya Kur’an umumunun altında olacak; o ise, yüz derece muhal olmakla beraber, hiç kimse, hatta şeytan bile olsa diyemez. ^(Haşiye) Öyle ise, Kur’an-ı Mu’cizü’l-Beyan, yazılan umum kitabların fevkindedir.

   Hatta manayı da fehmetmeyen cahil âmi tabakaya karşı da, Kur’an-ı Hakîm, usandırmamak suretiyle i’cazını gösterir. Evet, o âmi, cahil adam der ki: “En güzel, en meşhur bir beyti iki üç defa işitsem, bana usanç veriyor. Şu Kur’an ise hiç usandırmıyor; gittikçe daha ziyade dinlemesi hoşuma gidiyor. Öyle ise bu insan sözü değildir.”

   Hem hıfza çalışan çocukların tabakasına karşı dahi, Kur’an-ı Hakîm, o nazik, zaif, basit ve bir sahife kitabı hıfzında tutamayan o çocukların küçük kafalarında, o büyük Kur’an ve çok yerlerinde iltibas ve müşevveşiyete sebebiyet veren, birbirine benzeyen ayetlerin ve cümlelerin teşabühüyle beraber, kemal-i suhuletle, kolaylıkla o çocukların hafızalarında yerleşmesi suretinde, i’cazını onlara dahi gösterir.

   Hatta, az sözden ve gürültüden müteessir olan hastalara ve sekeratta olanlara karşı, Kur’an’ın zemzemesi ve sadası, zemzem suyu gibi onlara hoş ve tatlı geldiği cihetle, bir nevi i’cazını onlara da ihsas eder.

   Elhasıl: Kırk muhtelif tabakata ve ayrı ayrı insanlara, kırk vecihle Kur’an-ı Hakîm i’cazını gösterir veya i’cazının vücudunu ihsas eder,