benzetmek için sevk ediyor. Hem öyle bir surette o mucizeyi nazargâh-ı enama koyuyor; güya insanın bu dünyaya gelişinden gaye-i yegânesi, o mucizeyi hedef ve düstur ittihaz edip, ona bakarak, netice-i hilkat-i insaniyeye bilerek yürümektir.

   Elhasıl, sair enbiya aleyhimüsselâmın mucizatları birer havârık-ı sanata işaret ediyor ve Hazret-i Âdem aleyhisselâmın mucizesi ise esasat-ı sanat ile beraber, ulûm ve fünûnun, havârık ve kemalâtının fihristesini bir suret-i icmalide işaret ediyor ve teşvik ediyor. Amma, mucize-i kübra-yı Ahmediye (a.s.m.) olan Kur’an-ı Mu’cizü’l-Beyan ise, talim-i esmanın hakikatine mufassalan mazhariyetini; hak ve hakikat olan ulûm ve fünûnun doğru hedeflerini; ve dünyevî, uhrevî kemalâtı ve saadâtı vazıhan gösteriyor; hem pek çok azim teşvikatla, beşeri onlara sevk ediyor. Hem öyle bir tarzda sevk eder, teşvik eder ki, o tarz ile şöyle anlattırıyor:

   “Ey insan! Şu kâinattan maksad-ı âlâ, tezahür-ü rububiyete karşı, ubudiyet-i külliye-i insaniyedir; ve insanın gaye-i aksâsı, o ubudiyete ulûm ve kemalât ile yetişmektir.” Hem öyle bir surette ifade ediyor ki, o ifade ile şöyle işaret eder ki: “Elbette nev-i beşer, âhir vakitte ulûm ve fünûna dökülecektir. Bütün kuvvetini ilimden alacaktır. Hüküm ve kuvvet ise, ilmin eline geçecektir.” Hem o Kur’an-ı Mu’cizü’l-Beyan, cezalet ve belâgat-ı Kur’aniyeyi mükerreren ileri sürdüğünden, remzen anlattırıyor ki: “Ulûm ve fünûnun en parlağı olan belâgat ve cezalet, bütün envaıyla ahirzamanda en mergub bir suret alacaktır. Hatta, insanlar kendi fikirlerini birbirlerine kabul ettirmek ve hükümlerini birbirine icra ettirmek için, en keskin silahını cezalet-i beyandan ve en mukavemet-sûz kuvvetini belâgat-ı edâdan alacaktır.”