Şu mahlukatın da dizginleri kimin elinde ise, ona râm olmanız lâzımdır. Tâ onun mülkündeki mahluklar da size râm olabilsin ve onların dizginleri elinde olan zatın namına elde edebilseniz ve istidatlarınıza lâyık makama çıksanız... Madem hakikat böyledir, manasız bir eğlence hükmünde olan fonoğraf işlettirmek, güvercinlerle oynamak, mektup postacılığı yapmak, papağanları konuşturmaya bedel; en hoş, en yüksek, en ulvî bir eğlence-i masumaneye çalış ki, dağlar sana Davudvâri birer muazzam fonoğraf olabilsin ve hava-i nesimînin dokunmasıyla eşcar ve nebatattan birer tel-i musıkî gibi nağamat-ı zikriye kulağına gelsin ve dağ, binler dilleriyle tesbihat yapan bir acaibü’l-mahlukat mahiyetini göstersin ve ekser kuşlar, Hüdhüd-ü Süleymanî gibi birer munis arkadaş ve mutî birer hizmetkâr suretini giysin. Hem seni eğlendirsin, hem müstaid olduğun kemalâta da seni şevk ile sevk etsin; öteki lehviyat gibi, insaniyetin iktiza ettiği makamdan seni düşürtmesin.

   Hem meselâ, Hazret-i İbrahim aleyhisselâmın bir mucizesi hakkında olan   قُلْنَا يَا نَارُ كُونٖى بَرْدًا وَسَلَامًا عَلٰى اِبْرَاهٖيمَ  ayetinde üç işaret-i lâtife var:

   Birincisi: Ateş dahi, sair esbab-ı tabiiye gibi kendi keyfiyle, tabiatıyla, körü körüne hareket etmiyor. Belki emir tahtında bir vazife yapıyor ki, Hazret-i İbrahim’i (aleyhisselâm) yakmadı ve ona, “Yakma!” emrediliyor.

   İkincisi: Ateşin bir derecesi var ki, burudetiyle ihrak eder, yani ihrak gibi bir tesir yapar. Cenab-ı Hak, 

  ^(Haşiye) سَلَامًا 

lâfzıyla, burudete diyor ki: “Sen de hararet gibi burudetinle ihrak etme!” Demek, o mertebedeki ateş, soğukluğuyla yandırır gibi tesir gösteriyor; hem ateştir, hem berddir. Evet, hikmet-i tabiiyede, nâr-ı beyza halinde ateşin bir derecesi var ki, harareti etrafına neşretmiyor ve etrafındaki harareti kendine celbettiği için,