meselâ,   وَاِذْ قُلْنَا لِلْمَلٰٓئِكَةِ اسْجُدُوا لِاٰدَمَ  Şu iki ayette iki emrin kuvvet ve ulviyetine bak, sonra beşerin emirler nev’indeki kelâmına bak. Acaba yıldız böceğinin güneşe nisbeti gibi kalmıyorlar mı? Evet, hakiki bir mâlikin iş başındaki bir tasviri; ve hakiki bir sanatkârın işlediği vakit sanatına dair verdiği beyanatı; ve hakiki bir mün’imin ihsan başında iken beyan ettiği ihsanatı, yani, kavl ile fiili birleştirmek, kendi fiilini hem göze, hem kulağa tasvir etmek için şöyle dese: “Bakınız! İşte bunu yaptım, böyle yapıyorum; işte bunu bunun için yaptım. Bu böyle olacak, bunun için işte bunu böyle yapıyorum.” Meselâ,  اَفَلَمْ يَنْظُرُٓوا اِلَى السَّمَٓاءِ فَوْقَهُمْ كَيْفَ بَنَيْنَاهَا وَ زَيَّنَّاهَا   وَمَا لَهَا مِنْ فُرُوجٍ وَالْاَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَ اَلْقَيْنَا فٖيهَا رَوَاسِىَ وَ اَنْبَتْنَا فٖيهَا مِنْ كُلِّ زَوْجٍ بَهٖيجٍ تَبْصِرَةً وَ ذِكْرٰى لِكُلِّ عَبْدٍ مُنٖيبٍ وَ نَزَّلْنَا مِنَ السَّمَٓاءِ مَاءً مُبَارَكًا فَاَنْبَتْنَا بِهِ جَنَّاتٍ وَ حَبَّ الْحَصٖيدِ وَالنَّخْلَ بَاسِقَاتٍ لَهَا طَلْعٌ نَضٖيدٌ  رِزْقًا لِلْعِبَادِ وَ اَحْيَيْنَا بِهِ بَلْدَةً مَيْتًا كَذٰلِكَ الْخُرُوجُ

    Kur’an’ın semasında şu surenin burcunda parlayan yıldız-misal Cennet meyveleri gibi şu tasviratı, şu ef’alleri içindeki intizam-ı belâgatla çok tabaka haşrin delâilini zikredip neticesi olan haşri   كَذٰلِكَ الْخُرُوجُ  tabiri ile isbat edip, surenin başında haşri inkâr edenleri ilzam etmek nerede; insanların fuzuliyane onlarla teması az olan ef’alden bahisleri nerede? Taklid suretinde çiçek resimleri; hakiki, hayattar çiçeklere nisbeti derecesinde olamaz. Şu   اَفَلَمْ يَنْظُرُوا  ’dan tâ   كَذٰلِكَ الْخُرُوجُ  ’a kadar güzelce meali söylemek çok uzun gider. Yalnız bir işaret edip geçeceğiz. Şöyle ki: