tâatte sarfetseniz o gençlik manen bâki kalacak ve ebedi bir gençlik kazanmasına sebeb olacak.

   Hayat ise eğer iman olmazsa veyahut isyan ile o iman tesir etmezse, hayat zahirî ve kısacık bir zevk ve lezzetle beraber binler derece o zevk ve lezzetten ziyade elemler, hüzünler, kederler verir. Çünkü insanda akıl ve fikir olduğu için hayvanın aksine olarak, hazır zamanla beraber geçmiş ve gelecek zamanlarla da fıtraten alâkadardır. O zamanlardan dahi hem elem, hem lezzet alabilir. Hayvan ise, fikri olmadığı için hazır lezzetini geçmişten gelen hüzünler, gelecekten gelen korkular, endişeler bozmuyor. İnsan ise; eğer dalâlet ve gaflete düşmüşse, hazır lezzetine geçmişten gelen hüzünler ve gelecekten gelen endişeler o cüz’î lezzeti cidden acılaştırıyor, bozuyor. Hususan gayr-ı meşru ise, bütün bütün zehirli bir bal hükmündedir.

   Demek hayvandan yüz derece lezzet-i hayat noktasında aşağı düşer. Belki ehl-i dalâletin ve gafletin hayatı, belki vücudu, belki kâinatı bulunduğu gündür. Bütün geçmiş zaman ve kâinatlar onun dalâleti noktasında madumdur, ölmüştür. Akıl alâkadarlığı ile ona zulümatlar, karanlıklar veriyor. Gelecek zamanlar ise, itikadsızlığı cihetiyle yine madumdur ve ademle hasıl olan ebedî firaklar mütemadiyen onun fikir yoluyla hayatına zulümatlar veriyor.

   Eğer iman hayata hayat olsa, o vakit, hem geçmiş, hem gelecek zamanlar imanın nuruyla ışıklanır ve vücud bulur. Zaman-ı hazır gibi ruh ve kalbine iman noktasında ulvî ve manevî ezvakı ve envar-ı vücudiyeyi veriyor. Bu hakikatın İhtiyar Risalesinde Yedinci Ricada izahı var, ona bakmalısınız.

   İşte hayat böyledir. Hayatın lezzetini ve zevkini isterseniz hayatınızı imanla hayatlandırınız ve feraizle ziynetlendiriniz ve günahlardan çekinmekle muhafaza ediniz. Her gün ve her yerde her vakit vefiyatların gösterdikleri dehşetli hakikat-ı mevt ise, size başka gençlere söylediğim gibi bir temsil ile beyan ediyorum. Meselâ:

   Burada gözümüz önünde bir darağacı dikilmiş, onun yanında bir piyango, fakat pek büyük bir ikramiye biletleri veren dairesi var. Biz buradaki on kişi alâ külli hâl, ister istemez, hiç başka çare yok, oraya davet edileceğiz. Bizi çağıracaklar. Ve çağırma zamanı gizli olmasından, her dakika ya “Gel idam biletini al, darağacına çık” veyahut “Gel milyonlarla altun kazandıran bir ikramiye bileti sana çıkmış, gel al” demelerini beklerken birden kapıya iki adam geldi. Biri, yarı çıplak güzel ve aldatıcı bir kadın, elinde zâhiren gayet tatlı fakat zehirli bir helva getirip yedirmek istiyor. Diğer biri de, aldatmaz ve aldanmaz ciddi bir adam, o kadının arkasından girdi. Dedi ki: “Size bir tılsım,