Lâfzı tazammun eder pek vasi’ ihtimalât hem vücuh-u kesire ki, her biri

    nazar-ı belâğatta müstahsen, Arabiyece sahih, sırr-ı teşriî lâyık görüyor ânı.

Manasında: Meşarib-i evliya, ezvak-ı ârifini, mezahib-i salikîn, turuk-u

                                  mütekellimîn, menahic-i hükema; o i’caz-ı beyanî

birden ihata etmiş, hem de tazammun etmiş. Delâletinde vüs’at, manasında

                         genişlik. Bu pencere ile baksan, görürsün ne geniştir meydanı.

Ahkâmdaki istiab: Şu harika şeriat ondan olmuş istinbat, saadet-i dâreynin

                                                                bütün desatirini, bütün esbab-ı emni,

içtimaî hayatın bütün revabıtını, vesail-i terbiye, hakaik-ı ahvâli birden

                                                          tazammun etmiş onun tarz-ı beyanı.

İlmindeki istiğrak: Hem ulûm-u kevniye, hem ulûm-u ilâhî, onda meratib-i

                      delâlât, rumuz ile işarat, sûreler surlarında cem etmiştir cinanı.

Makasıd ve gâyâtta: Muvazenet, ıttırad, fıtrat desatirine mutabakat, ittihad;

                                                             tam müraat etmiş, hıfzeylemiş mizanı.

İşte lâfzın ihatasında, mananın vüs’atında, hükmün istiabında, ilmin

                          istiğrakında, muvazene-i gâyâtta camiiyet-i pür-şanı!

Dördüncü unsur ise: Her asrın derece-i fehmine, edebî rütbesine, hem her

               asırdaki tabakata, derece-i istidat, rütbe-i kabiliyet nisbetinde ediyor

                                                                                                     bir ifaza-i nûranî.

Her asra, her asırdaki her tabakaya kapısı küşade. Güya her demde, her

                                                yerde taze nazil oluyor, o Kelâm-ı Rahmanî.

İhtiyarlandıkça zaman, Kur’an da gençleşiyor. Rumuzu hem tavazzuh

              eder, tabiat ve esbabın perdesini de yırtar, o Hitab-ı Yezdanî.

Nur-u Tevhidi, her dem her ayetten fışkırır. Şehadet perdesini gayb üstünde

                            kaldırır. Ulviyet-i hitabı dikkate davet eder, o nazar-ı insanı.

Ki o lisan-ı gaybtır, şehadet âlemiyle bizzat odur konuşur. Şu unsurdan bu

                                                           çıkar harika tazeliği bir ihata-i ummanî!

Te’nis-i ezhan için akl-ı beşere karşı İlâhî tenezzülât. Tenzil’in üslûbunda

                                               tenevvüü, mûnisliğidir mahbub-u ins ü canı.

Beşinci menba ise: Nakil ve hikâyatında, ahbar-ı sadıkada esasî noktalardan

                                                     hazır müşahid gibi bir üslûb-u bedi-i pür maani.

Naklederek, beşeri onunla ikaz eder. Menkulâtı şunlardır: Ahbar-ı evvelîni,

                                                   ahvâl-i ahirîni, esrar-ı Cehennem ve Cinanı.