hevesatına, keyiflerine ve bu fani hayatın tekâlifine medar olur. Nur-u imanla dünyanın evvelki iki vechine bakmak, manevî bir Cennet gibi olur. Üçüncü vecih ise, dünyanın fenâ yüzüdür ki, zatî ve ehemmiyetli bir kıymeti yoktur.

REMZ

   Arkadaş! İnsanın vücudu, bedeni, emval-i miriyeden bir neferin elinde bulunan bir hayvan gibidir. O nefer, o hayvanı beslemeğe ve hizmetine mükellef olduğu gibi, insan da o vücudu beslemeğe mükelleftir.

   Aziz kardeşlerim! Burada bana bu sözü söylettiren, nefsimle olan bir münakaşamdır. Şöyle ki:

   Mehasiniyle mağrur olan nefsime dedim ki:

   — Sen bir şeye malik değilsin, nedir bu gururun?

  Dedi ki:

   — Madem malik değilim, ben de hizmetini görmem.

  Dedim ki:

   — Yâhu bu sineğe bak! Gayet küçücük zarif elleriyle kanatlarını, gözlerini siler süpürür. Her işini görür. Sen de lâakal onun kadar vücuduna hizmet etmelisin, diye ikna ettim.

   Takdis ederiz O zatı ki, bu sineğe nezafeti ilhamen öğretir, bana da üstad yapar. Ben de, onun ile nefsimi ikna ve ilzam ederim.

REMZ

   İnsanı dalâletlere sürükleyen cihetlerden biri de şudur ki: İsm-i Zâhir ile ism-i Bâtın’ın hükümleri ayrı ayrı oluyor; bunları birbirine karıştırıp mercilerini kaybetmek mahzurludur.

   Kezalik, kudretin levazımı ile hikmetin levazımı bir değildir. Birisine ait levazımatı ötekisinden taleb etmek hatadır.

   Ve keza daire-i esbabın iktizası ile daire-i itikad ve tevhidin iktizası bir değildir. Onu bundan istememeli.

   Ve keza, kudretin taallûkatı ayrı, vücudun cilveleri veya sair sıfatın