şu kubbe-i minayı dolduran yüksek, ilâhi ve tatlı sadalarına iştirak ettiğini tahayyül etsin. Kuvve-i hayaliyesi daha keskin olanlar da kâinat mescidinde bütün masnuatın teşkil ettikleri halka-i zikirlerine girsin, şu fezayı velvelelendiren o sadaları dinlesin.

Nokta

   Cenab-ı Hakkın masivasına yapılan muhabbet iki çeşit olur. Birisi, yukarıdan aşağıya nazil olur. Diğeri, aşağıdan yukarıya çıkar. Şöyle ki:

   Bir insan en evvel muhabbetini Allah’a verirse, onun muhabbeti dolayısıyla Allah’ın sevdiği her şeyi sever. Ve mahlûkata taksim ettiği muhabbeti, Allah’a olan muhabbetini tenkis değil, tezyid eder.

   İkinci kısmı ise, en evvel esbabı sever ve bu muhabbetini Allah’ı sevmeğe vesile yapar. Bu kısım muhabbet, topluluğunu muhafaza edemez, dağılır. Ve bazen de kavi bir esbaba rast gelir, onun muhabbetini mana-yı ismiyle tamamen cezbeder, helâkete sebep olur. Şayet Allah’a vasıl olsa da, vusûlü nakıs olur. 

Nükte

وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِى اْلاَرْضِ اِلاَّ عَلٰى اللّٰهِ رِزْقُهَا   ayet-i kerimesiyle, rızk taahhüd altına alınmıştır. Fakat, rızk dediğimiz iki kısımdır: Hakikî rızk, mecazî rızk. Yani zarurî var, gayr-i zarurî var.

   Ayetle taahhüd altına alınan, zarurî kısmıdır. Evet, hayatı koruyacak derecede gıda veriliyor. Cisim ve bedenin semizliği ve zaafiyeti, rızkın çok ve az olduğuna bakmaz. Denizin balıklarıyla karanın patlıcanları şahittir. Mecazî olan rızk ise, ayetin taahhüdü altında değildir. Ancak sa’y ve kisbe bağlıdır.