gibi tebarüz eden şu hakikatler, bilbedahe bir mutasarrıf-ı hakîm, kadîr, fail-i muhtar gibi bütün evsaf-ı kemaliye ile muttasıf bir Hâlikın vücub-u vücuduna yaptıkları delâleti kâinat  اَللّٰهُ لَٓا اِلٰهَ اِلَّا هُوَ  ile tebliğ ediyor.

   Ve keza, kâinatın ihtiva ettiği bütün enva ve ecza ve zerratı istila eden hudus, bir Muhdis ve bir Mucidi iktiza eder.

   Ve keza, kâinat bütün eczasıyla beraber gayr-i mütenahi eşkâl ve vaziyetlere kabiliyeti, ihtimali, imkânı varken bu şekl-i hazıra girmesi, elbette bir Hâlik-ı Vacibü’l- Vücud’un ihtiyar, irade ve tercihiyle olmuştur.

   Ve keza büyük bir fakr u ihtiyaçta bulunan kâinatın enva ve eczasına lâzım olan işlerini, hacetlerini evkat-ı münasibede   مِنْ حَيْثُ لاَ يَحْتَسِبُ  ifa ve is’af etmek, bir Rezzak-ı Kerîmin vücub-u vücuduna delâlet eder.

   Ve keza, kâinat umumî ve hususî, maddî ve manevî pek büyük ihtiyaçlar içindedir. Gerek vücuduna ve gerek bekasına lâzım şeyleri, işleri görmekten acizdir. Bu gibi matlublarının şuuru olmaksızın yerine getirilmesi, elbette Rahman-ı Rahîm ve Vacibü’l-Vücud bir Sâni-i Hakîm tarafındandır.

   Ve keza, kevn ve vücutta, imkân, kesret, infial mertebeleri vardır. İmkân mertebesi vücub mertebesine bakar ve onu istilzam eder. Kesret mertebesi vahdet mertebesine nazırdır, onu iktiza eder. İnfial mertebesi failiyet mertebesine mütevakkıftır. Bu mertebeler arasındaki istilzam, bizzarure vacib, vahid, faal bir Hâlikı iktiza ve istilzam eder.

   Ve keza, bakıyoruz ki, kâinatta herhangi bir şey hadd-i kemale vasıl olmayınca hareket etmekten durmuyor. Kemaline vasıl olduğu zaman hareketi terk edip sükûnda oturur. Bundan anlaşılıyor ki, vücud kemali ister, kemal de sübutu iktiza eder. Öyle ise, vücudun vücudu kemal iledir. Kemalin kemali de devam ile olur. Öyle ise, bir vacib-i sermedî, kâmil-i mutlak var ki,