Şerik olduğu takdirde, kudretin tesiri mahdud olur. Mütenahi olmadığı hâlde mütenahi olur, inkıtaa uğrar. Bu ise, birkaç cihetten muhaldir. Öyle ise, istiklâl ve infirad, ulûhiyet için zatî hassalardır.

   Maahaza, şerike bir mahal, bir makam, bir imkân-ı zatî yoktur. Ve şerikin vücudu hakkında ne bir delil ve ne de bir delilden neşet eden bir ihtimal ve ne de bir emare ve kâinatın hiçbir cihetinde şerike bir mevzi yoktur. Bilâkis hangi şeye, hangi cihete bakılırsa tevhid sikkesi görünür. Demek, müessir-i hakiki ancak ve ancak Allah’tır.

   Evet, insan kâinatın en eşrefi ve esbab içinde ihtiyarı en geniş olduğu halde, ef’al-i ihtiyarisi içinde yemek ve içmek gibi en âdi bir fiilinde, yüz cüz’ünden ancak bir cüz’ü insana ait olabilir. Esbabın sultanı olan insan, böyle eli bağlı, tesirsiz olursa öteki esbab-ı camide ne halt edebilir.

İşte kâinat şu hakikatten tebarüz eden vücud ve vahdet lisanıyla  اَللّٰهُ لَٓا اِلٰهَ اِلَّا هُوَ  ’yu tilâvet eder.

   Ve keza, kâinatın bütün ecza ve zerratına tecelli eden esma-i ilâhiye arasındaki tesanüd, yani birbirine dayanarak tecelli ettikleri bir temazüç, yani elvan-ı seb’a gibi birbiriyle memzuç olarak eşyayı cilvelendirdikleri eserleri bir olduğu gibi, müsemmalarının da vahid, ehad olduğuna şehadet eder. Ve bu şehadet lisanıyla, kâinat  اَللّٰهُ لَٓا اِلٰهَ اِلَّا هُوَ  diyerek ilân ediyor.

   Ve keza, kâinatın -küllî ve cüz’î- ihtiva ettiği bütün eczasını istila eden bir hikmet-i amme görünür. Ve bu hikmet-i amme, kasd, şuur, irade, ihtiyar sıfatlarını tazammun ediyor. Bu sıfatlar, bir Hakîm-i Mutlakın vücub-u vücuduna delâlet eder. Çünkü, kâinat mef’ul ve münfaildir. Mef’ul failsiz olmadığı gibi, mef’ulün camid bir cüz’ü de fail olamaz.

   Ve keza, kâinat sahifesinde bir inayet-i tamme parlıyor. Bu inayet tazammun ettiği hikmet, lütuf, tahsin sıfatlarıyla, bir Hâlik-ı Kerîmin vücub-u vücuduna delâlet eder. Çünkü, in’am ve ihsan, mün’im ve muhsinsiz olamaz.