ayet-i kerimesinin sırrı zâhir oldu. Yani, o inatlı münkire, “Hâlik-ı semavat ve arz kimdir?” diye sorulduğu zaman çar ü naçar, “Allah’dır” diyecektir.
Arkadaş! Uluhiyet, risalet, ahiret, kâinat arasında hakikatte telâzum vardır. Yani, bunlardan birisinin vücud ve sübutu, ötekisinin de vücud ve sübutunu istilzam eder. Birisine iman, ötekisine de imanı icab ettirir. Evet meselâ, her bir kelimesi bir kitabı ve her bir harfi bir satırı içerisinde tutan bir kitabın, kâtipsiz vücudu mümkin değildir. Kâinat kitabı da Nakkaş-ı Ezelînin vücub-u vücuduna bağlıdır. Sarhoş olmayanlar ancak Nakkaş-ı Ezelîye iman etmekle kitab-ı kâinata şahid olabilirler.
Ve keza, pek çok sanat harikalarına ve nakış ve ziynetlerin garaibine müştemil olan bir binanın bâni ve sânisiz vücudu mümkin olmadığı gibi, bu âlemin vücudu Sâniin vücuduna tabidir. Dalâlet sarhoşluğuyla sarhoş olmayanlar, onu bunsuz tasdik edemezler.
Ve keza, deniz ve nehirlerin yüzünde, şemsin aksini gösteren kabarcıklardaki güneşin parıltısı, şemsin vücudunu inkâr etmekle mümkin olmadığı gibi, aklı bozuk olmayanlar için, kemal-i intizam ile tahavvül ve teceddüd eden şu kâinatın şuhudu, Bâni ve Sâniin vücub-u vücudunun tasdikiyle olabilir. Çünkü, şu muhteşem kâinatı, meşiet ve hikmetiyle tesis ve kaza ve kaderinin düsturlarıyla tafsil ve âdetinin kanunlarıyla tanzim ve inayet ve rahmetinin namuslarıyla tezyin ve esma ve sıfatının cilveleriyle tenvir eden ancak ve ancak Bâni ve Sânidir. Evet, Hâlik-ı Vahid kabul edilmediği takdirde, kâinatın zerrat ve mürekkebatı adedince sonsuz ilâhların kabulüne mecburiyet hâsıl olur. Ve aynı zamanda, her bir ilâhın şu kâinatı halketmeğe kadir olması lâzımdır. Çünkü, zîhayatın her bir cüz’îsi zevilhayatın küllüne, yani umumuna bir fihristedir. Cüz’îyi halkeden küllîyi de halketmeğe kadir olmalıdır.
Ve keza, ziyasız güneşin vücudu mümkin olmadığı gibi, uluhiyet de tezahürsüz olamaz. Tezahürü ise, irsal-i rüsul ile olur. Ve keza, hadd-i kemale baliğ olan en yüksek bir cemalin bilinmesi, görünmesi, gösterilmesi için resullerin tarifi lâzımdır.
