İ’lem eyyühe’l-aziz! İnsan nisyandan alındığı için, nisyana müptelâdır. Nisyanın en kötüsü de nefsin unutulmasıdır. Fakat, hizmet, sa’y, tefekkür zamanlarında nefsin unutulması, yani nefse bir iş verilmemesi dalâlettir. Hizmetler görüldükten sonra, neticede, mükâfat zamanlarında nefsin unutulması kemaldir. Bu itibarla, ehl-i dalâl ile ehl-i kemal, nisyan ve tezekkürde müteakisdirler. Evet dâll olan kimse, bir iş ve bir ibadet teklifinde başını havaya kaldırarak firavunlaşır. Lâkin mükâfatın, menfaatın tevziinde bir zerreyi bile terketmez. Amma nefsini unutan ehl-i kemal, sa’y, tefekkür, sülûk zamanlarında her şeyden evvel nefsini ileri sürüyor. Fakat neticelerde, faidelerde, menfaatlarda nefsini unutmakla en geriye bırakıyor.

   İ’lem eyyühe’l-aziz! Mü’minler ibadetlerinde, dualarında birbirine dayanarak cemaatle kıldıkları namaz ve sair ibadetlerinde büyük bir sır vardır ki; her bir ferd, kendi ibadetinden kazandığı miktardan pek fazla bir sevap cemaatten kazanıyor. Ve her bir ferd ötekilere duacı olur, şefaatçı olur, tezkiyeci olur, bilhassa Peygamber aleyhissalâtü vesselâma... Ve keza, her bir ferd, arkadaşlarının saadetinden zevk alır ve Hallâk-ı kâinata ubudiyet etmeye ve saadet-i ebediyeye namzet olur.

   İşte mü’minler arasında, cemaatler sayesinde husûle gelen şu ulvî, manevî teavün ve birbirine yardımlaşmak ile hilâfete haml, emanete mazhar olmakla beraber mahlukat içerisinde mükerrem ünvanını almıştır.

   İ’lem eyyühe’l-aziz! Bir şeyden uzak olan bir kimse, yakın olan adam kadar o şeyi göremez. Ne kadar zeki olursa olsun, o şeyin ahvali hakkında ihtilâfları olduğu zaman yakın olanın sözü muteberdir. Binaenaleyh, Avrupa feylesofları, maddiyatta şiddet-i tevaggulden dolayı iman, İslâm ve Kur’an’ın hakaikindan pek uzak mesafelerde kalmışlardır. Onların en büyüğü, yakından hakaik-ı İslâmiyeye vukufu olan âmi bir adam gibi de değildir. Ben böyle gördüm, nefsü’l-emir de benim gördüğümü tasdik eder. Binaenaleyh, şimşek, buhar gibi fennî meseleleri keşfeden feylesoflar,