İ’lem eyyühe’l-aziz! İnkılâblar neticesinde, her iki taraf arasında geniş geniş dereler husûle geliyor. O dereler üstünde her iki âlemle münasebettar köprüler lâzımdır ki, her iki âlem arasında gidiş geliş olsun. Lâkin o köprülerin inkılâbat cinslerine göre şekilleri, mahiyetleri mütebayin, isimleri mütenevvi olur. Meselâ: Uyku, âlem-i yakaza ile âlem-i misal arasında bir köprüdür. Berzah, dünya ile ahiret arasında ayrı bir köprüdür. Ve misal, âlem-i cismanî ile âlem-i ruhanî arasında bir köprüdür. Bahar, kış ile yaz arasında ayrı bir nevi köprüdür. Kıyamette ise, inkılâb bir değildir. Pek çok ve büyük inkılâplar olacağından, köprüsü de pek garip, acip olması lâzım gelir.

   İ’lem eyyühe’l-aziz! İnsanın ba’de’l-mevt, Hâlik-ı Rahman ve Rahîme rücûu hakkında ilânat yapan şu

     وَ اِلَيْهِ مَآبِ   ❊   وَ اِلَيْهِ الْمَصِيرُ   ❊  وَ اِلَيْهِ تُرْجَعُونَ   ❊  اِلَيْهِ مَرْجِعُكُمْ    

gibi ayetlerde büyük bir beşaret ve teselli olduğu gibi, ehl-i isyana da büyük tehditleri ima vardır.

   Evet, bu ayetlerin sarahatine göre ölüm; zeval, firak, adem kapısı ve zulümat kuyusu olmayıp ancak Sultan-ı Ezel ve Ebedin huzuruna girmek için bir medhaldir. Bu beşaretin işaretiyle kalb adem-i mutlak korkusundan, eleminden kurtulur. Evet, küfrün tazammun ettiği Cehennem-i maneviyeye bak!  اَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِى بِى  hadis-i kudsîsi sırrınca, Cenab-ı Hak, kâfirin zan ve itikadını daimî bir azab-ı elîme kalb eder. Sonra, iman ve yakîn ile, Cenab-ı Hakkın likasından sonra, rızasından sonra, rü’yetinden sonra mü’minler için hasıl olan lezzetlerin derecelerine bak! Hatta Cehennem-i cismanî, arif olan mü’min için, âsiye kâfirin Cehennem-i manevisine nisbeten Cennet gibidir.

   Arkadaş! Âlem-i bekaya delâlet eden berahinden maada, arkasında saflar teşkil edip dualarına bir ağızdan “Âmin! Âmin!” söyleyen enbiya, evliya,