işitmez. Muhabbet ettiğin şahıs da, ya seni tanımaz veya muhabbetine tenezzül etmez. Binaenaleyh, havfın ile muhabbetini dünya ve dünya insanlarından çevir. Fâtır-ı Hakîme tevcih et ki, havfın Onun merhamet kucağına, çocuğun anne kucağına kaçtığı gibi leziz bir tezellül olsun. Muhabbetin de saadet-i ebediyeye vesile olsun.

   İ’lem eyyühe’l-aziz! Sen şecere-i hilkatın ya bir semeresi veya bir çekirdeğisin. Cismin itibariyle küçük, âciz, zaif bir cüzsün. Lâkin Sâni-i Hakîm lütfuyla, lâtif sanatıyla seni cüz’lükten küllîliğe çıkartmıştır.

   Evet cismine verilen hayat sayesinde, geniş duyguların ile âlem-i şehadet üzerinde cevelân etmekle filcümle cüz’iyet kaydından kurtulmuşsun. Ve keza, insaniyet itasıyla bilkuvve küll hükmündesin. Ve keza, iman ve İslâmiyet ihsanıyla bilkuvve küllî olmuşsun. Ve keza, marifet ve muhabbetin in’amıyla muhit bir nur olmuşsun.

   Binaenaleyh, dünyaya ve cismanî lezaize meyledersen âciz, zelil bir cüz’î olursun. Eğer cihazatını insaniyet-i kübra denilen İslâmiyet hesabına sarfedersen, bir küllî ve bir küll olursun.

   İ’lem eyyühe’l-aziz! Bu kadar elim firak ve ayrılıklara maruz kalmakla çektiğin elemlerin sebebi ve kabahatı sendedir. Çünkü o muhabbetleri gayr yerinde sarfediyorsun. Eğer o muhabbetleri cemedip Vahid-i Ehade tevcih ve Onun hesabıyla, izniyle sarfedersen, bütün mahbubların ile beraber bir anda birleşip sevinçlere, memnuniyetlere mazhar olacaksın.

   Evet bir sultana intisab eden bir adam, o sultanın her şeyle alâkadar, her mekânda herkesle muhaberesi, alâkası zımnında, o adam da bir cihette, bir derece alâkadar olabilir.

   İ’lem eyyühe’l-aziz! Meselâ: Kamerin ahvaline veya istikbalin hakikatine dair ita-i malûmat eden adama, bütün mâmelekini ona feda etmeye hazırsın. Amma daire-i mülkünde bir arı hükmünde bulunan kamerin Hâlikından haber getiren ve ezel, ebede, hayat-ı ebediyeye, hakaik-ı esasiyeye,